Fania Lewando

Fania była jednym z sześciu dzieci sprzedawcy ryb, Haima Efraima Fiszelewicza, oraz Estery Malki z domu Stulzaft. Mimo próby emigracji do Stanów Zjednoczonych, plany te nie zostały zrealizowane z powodu ciężkiego stanu zdrowia jej męża, Lazara Lewando, który miał problem z nogą, uniemożliwiający mu uzyskanie wizy.

W latach 20. XX wieku Lewandowie osiedlili się w Wilnie, gdzie prowadziła popularną restaurację „Dietojarska Jadłodajnia” przy ulicy Niemieckiej 14 (aktualnie znanej jako Vokiečių gatvė). Restauracja ta przyciągała wielu artystów, w tym Marc’a Chagalla, oferując im wyjątkowe potrawy kuchni wegetariańskiej, korzystające z tradycji Żydów aszkenazyjskich. Fania nie tylko zarządzała kuchnią, ale także otworzyła w Wilnie szkołę gotowania dla gospodyń domowych.

Warto zaznaczyć, że żydowskie jadłodajnie wegetariańskie w ówczesnych czasach nie były rzadkością, głównie ze względu na wysokie koszty związane z zachowaniem koszerności przy serwowaniu mięsnych potraw. Restuaracja Fani Lewando wyróżniała się jednak pod kątem zamożnych klientów, a sama Fania promowała dietę bezmięsną jako zdrowszą opcję i namawiała innych, aby nie postrzegali tego rodzaju odżywiania jako znaku niedoboru.

Poza działalnością w restauracji, Lewando pełniła również rolę szefowej kuchni na transatlantyku MS Batory, który kursował na trasie Gdynia–Nowy Jork. Napisała książkę w jidysz zatytułowaną Wegetariańsko-dietetyczna książka kucharska, w której podkreślała zgodność wegetarianizmu z duchem judaizmu. Pomimo, że przez pewien czas uznawano ją za utraconą, jej dzieło zostało w końcu odnalezione, a w 2015 roku przetłumaczone na język angielski. Dodatkowo, w 2020 roku wydano polskojęzyczną wersję Dietojarska kuchnia żydowska, która zawiera 80 przepisów tłumaczonych bezpośrednio z jidysz.

Choć dokładne okoliczności śmierci Fani Lewando nie zostały do końca ustalone, przypuszczalnie zginęła w 1941 roku, próbując uciec z Wilna, które było pod niemiecką okupacją. Dziś w Wilnie znajduje się Stolperstein, który upamiętnia jej niezwykłe życie i dziedzictwo.