Franciszek Salezy Lewental

Wczesna edukacja Lewentala miała miejsce w warszawskiej szkole rabinów, gdzie zdobył solidne wykształcenie, kończąc naukę w 1856 roku. Po ukończeniu nauki podjął pracę w wydawnictwie Jana Glücksberga. W 1860 roku pojął za żonę Ernestynę, córkę swojego pracodawcy, co wkrótce po ślubie zaowocowało przejęciem przedsiębiorstwa zmarłego teścia oraz przekształceniem go w Księgarnię Nakładową S. Lewentala, co zapoczątkowało jego działalność wydawniczą.

Jego wydawnictwo znacząco przyczyniło się do rozwoju polskiej literatury, wprowadzając wiele ważnych dzieł na rynek. Jednym z najważniejszych osiągnięć Lewentala było rozpoczęcie publikacji taniego Kalendarza Ludowego w 1862 roku, który zdobył ogromną popularność, osiągając nakład 15 tysięcy egzemplarzy. W 1865 roku Lewental zainaugurował wydawanie ilustrowanego tygodnika „Kłosy”, a w 1871 roku wprowadził na rynek „Tygodnik Romansów i Powieści”. Współpraca z pisarzami polskimi oraz zagranicznymi przyniosła wiele zbiorów, w tym prawie wszystkie dzieła Michała Bałuckiego, Aleksandra Fredry, a także dzieła Józefa Ignacego Kraszewskiego, w tym jego dziesięć tomów.

W latach 1884-1887 Lewental nadzorował wydawanie ilustrowanego czasopisma dla kobiet „Świt”, które redagowała Maria Konopnicka, a następnie Waleria Marrené-Morzkowska. To czasopismo wyróżniało się bardziej liberalno-demokratycznym podejściem, w kontraście do „Kłosów”. Publikowało artykuły promujące emancypację kobiet, autorstwa Elizy Orzeszkowej oraz Pauliny Kuczalskiej-Reinschmidt, a także poruszało kwestie dotyczące kobiet z robotniczych i chłopskich środowisk.

W roku 1887 Lewental zainwestował w „Kurier Warszawski”, nabywając połowę jego udziałów. Jego wydawnictwo charakteryzowało się innowacyjnym podejściem, co najlepiej ilustruje samodzielne zrealizowanie wydania „Albumu Jana Matejki” w 1872 roku. Jego działalność obejmowała także przekłady literackie z innych kultur, w tym dzieła Homera oraz Sofoklesa, co przyczyniło się do wzbogacenia rynku wydawniczego.

Lewental był również aktywny w życiu społecznym, uczestnicząc w zarządzie Gminy Starozakonnych w Warszawie, a także obejmując rolę kuratora szpitala żydowskiego. Był fundatorem Wielkiej synagogi na Tłomackiem, gdzie wprowadził język polski jako język liturgiczny. Po śmierci pierwszej żony ożenił się ponownie w 1878 roku z Hortensją Bersohn, z którą miał syna i cztery córki.

W 1902 roku Lewental przeszedł na katolicyzm, przyjmując chrzest w Rzymie, przyjmując imiona Franciszek Salezy. Zmarł w wyniku ataku serca 24 września tego samego roku w Wiesbaden, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.