Elektrownia Wodna we Włocławku

---

Historia

Budowa stopnia wodnego miała miejsce w latach 1962–1970. Na początku, zarządzanie elektrownią we Włocławku sprawował Zespół Elektrowni Wodnych Okręgu Północnego, który miał swoją siedzibę w Straszynie. W 1973 roku powstał nowy podmiot – Rejon Elektrowni Wodnych Włocławek, który jednak nie trwał długo, ponieważ w 1976 roku został zlikwidowany, a jego aktywa przekazane bezpośrednio Zakładowi Energetycznemu Toruń.

W odpowiedzi na zmieniające się warunki rynkowe oraz organizacyjne, 1 marca 1998 roku zainicjowano działalność przedsiębiorstwa Elektrownia Wodna we Włocławku sp. z o.o., które formalnie istniało do 12 marca 2013 roku. W wyniku licznych przekształceń w grupie spółek, obecnie obowiązki związane z zarządzaniem włocławską elektrownią są sprawowane przez firmę Energa, a konkretnie przez jej oddział – Energa Wytwarzanie SA.

Dane techniczne

Elektrownia Wodna we Włocławku jest obiektem niezwykle istotnym z punktu widzenia produkcji energii odnawialnej. Oto najważniejsze szczegóły techniczne dotyczące jej działania:

• rzeka: Wisła,
• lokalizacja: 674,850 km,
• rok budowy: 1970,
• rzędna piętrzenia: 57,30 m n.p.m.,
• spad znamionowy: 8,80 m,
• liczba hydrozespołów: 6,
• typ turbiny: turbina Kaplana,
• moc instalowana: 160,2 MW,
• przełyk instalowany: 2190 m³/sek,
• średnia produkcja: 739 GWh/a.

Problemy techniczne

Po zakończeniu budowy stopnia wodnego oraz całej elektrowni w 1970 roku, pierwotnie zakładano, iż zapora będzie funkcjonować przez okres 10–15 lat. W tym czasie planowane było zrealizowanie kolejnych zapór na dolnym biegu Wisły, co miało umożliwić rozwój lokalnej energetyki wodnej. Niestety, z powodu trudności gospodarczych i braku odpowiednich funduszy, nie udało się zbudować następnych elektrowni, a obecna tama, mimo coraz gorszego stanu technicznego, pozostaje samotna po dziś dzień.

Erozja wgłębna koryta Wisły, wywołana działaniem zapory, stanowi poważne zagrożenie dla stabilności filarów mostu drogowego we Włocławku. Dodatkowo, w 2007 roku doszło do rozszczelnienia ropociągu PERN, który przebiegał dnem rzeki, co było wynikiem tych samych problemów. Ponadto zapora we Włocławku stwarza ryzyko powodziowe, szczególnie w przypadku zatorów lodowych. Przykładami są katastrofalne powodzie, które miały miejsce w 1982 roku na Zbiorniku Włocławskim.

Pomysł zajęcia się problemem zapory pojawił się dopiero na początku lat 90. To właśnie wtedy zaczęto wydawać pierwsze raporty wskazujące, że konstrukcja może być narażona na przechył, co groziłoby poważną katastrofą. W celu zapobieżenia zawaleniu się tamy, rozważano budowę elektrowni wodnej w Nieszawie, co miało odciążyć starą konstrukcję. W 2012 roku zdecydowano jednak, że nowa zapora (elektrownia) zostanie zbudowana w Siarzewie, na 708. kilometrze Wisły. Choć taka decyzja miała na celu przesunięcie problemów poniżej stopnia Włocławek, to tylko odwlekała rozbiórkę tej przestarzałej infrastruktury.

Realizacja rozbiórki zapory, która była proponowana już w 2001 roku, byłaby korzystna, gdyż trwałe rozwiązałaby problemy związane z erozją wgłębną, powodziami zatorowymi oraz negatywnymi skutkami dla środowiska.

W 2015 roku, po trwających przez 3 lata pracach, zakończono remont oraz przebudowę zapory we Włocławku, co kosztowało ponad 115 milionów złotych. Mimo tego, problem erozji koryta rzeki w dalszym biegu Wisły pozostał nierozwiązany. Budowa nowego stopnia w Siarzewie wciąż się nie rozpoczęła, a obecnie przewiduje się, że pierwsze prace mogą rozpocząć się w 2023 roku, pod warunkiem uzyskania wszystkich niezbędnych decyzji administracyjnych. Należy jednak zaznaczyć, że przeciwko budowie kolejnego stopnia protestują zarówno naukowcy, jak i organizacje ekologiczne.

Zobacz też: Stopień wodny Siarzewo.

Wpływ budowy elektrowni na środowisko naturalne

Budowa zapory wodnej we Włocławku miała poważne konsekwencje dla migracji ryb, zwłaszcza gatunków anadromicznych, które od ponad 40 lat nie mogły wędrować w górę rzeki Wisły. Pomimo powstania przepławki, przez długi czas nie była ona sprawna, co uniemożliwiało rybom swobodne pokonywanie przeszkod. W 2015 roku udało się jednak zmodernizować przepławkę, a efekty są widoczne – uczestniczą w niej niektóre gatunki ryb. Dzięki nowemu systemowi komputerowemu możliwe jest monitorowanie, rejestrowanie i zbieranie danych dotyczących przepływających ryb.

W 2019 roku liczba ryb, które zdołały pokonać zaporę, była jednak niewielka, a ich reprezentacja dotyczyła zaledwie 8190 cert, 24 łososi, 207 troci oraz 157 węgorzy. Dla porównania, przed powstaniem zapory notowano znaczące połowy, sięgające kilkunastu ton ryb rocznie. Zespół wpływów, jakie zapora wywiera na okoliczne zbiorniki wodne, jest ogromny, ponieważ blokuje migrację ryb na łącznie 57 tys. km rzek w Polsce oraz wpływa na erozję koryta Wisły.

Zapora wpływa także na transport osadów, powodując erozję tzw. wgłębną do 10 metrów poniżej punktu usytuowania zapory. Wpływa to z kolei na poziom wód gruntowych w dolnej dolinie Wisły. Dodatkowo, zrzuty wody, mające na celu ułatwienie spławiania barek w okresie niskich stanów wody, zagrażają populacjom ptaków lęgowych.

Oceńmy również skutki zalania naturalnego koryta rzeki, co spowodowało utratę cennych siedlisk dla rzadkich roślin i zwierząt. Z perspektywy emisji gazów cieplarnianych, znaczna ilość materii organicznej generuje około 400 mg/m² metanu codziennie.

Przebudowa przepławki

Przepławka dla ryb została uruchomiona w 1970 roku jako część budowy zapory. Początkowe badania wykazały, że ryby miały trudności w pokonywaniu tego systemu. W ciągu pierwszych dwóch lat od uruchomienia przepławki koryto uległo erozji, co obniżyło jej dno o 2,5 m. Kamienny próg zaplanowany jako pomoc w tej sytuacji okazał się nieefektywny, gdyż po badaniach w latach 1998-2004 zauważono, że zaledwie 3,5% ryb rzeczywiście pokonywało przepławkę.

W 2014 roku przeprowadzono modernizację przepławki, która obecnie składa się z 60 komór, co w znacznym stopniu poprawiło sytuację migracji ryb, jak potwierdzają raporty RZGW. Nowe rozwiązania techniczne wdrożone w przepławce, takie jak zmniejszenie spadku między komorami, poprawiły efektywność systemu. Niemniej jednak, nadal optymalne funkcjonowanie przepławki zależy od zmiennych przepływów w Wiśle, które wpływają na dostępność wody dla ryb.

Monitoring ryb

Aby zbadać migrację ryb, wdrożono zaawansowany monitoring. Licznik ryb Riverwatcher zainstalowany w 49 komorze był zaprojektowany w taki sposób, aby rejestrować ryby przepływające pomiędzy dwoma płytami emitującymi światło podczerwone. To pozwala na identyfikację i zbieranie danych o kształcie ryby. Dodatkowo, w komorze 60 zamontowano pułapkę do ryb z rurociągiem wabiącym, co umożliwia skuteczniejsze ich przyciąganie.

Aby przepławka mogła funkcjonować prawidłowo, niezbędne są regularne kontrole, obejmujące:

• stałą weryfikację poziomu wody we wodowskazach,
• monitoring punktów wlotów wody do przepławki,
• sprawdzenie wlotu wody do rurociągu wabiącego,
• kontrolę elementów konstrukcyjnych wewnątrz przepławki.

Liczba ryb (os.) które przepłynęły przez przepławkę na zaporze w latach 2015-2019
gatunek:	2015	2016	2017	2018	2019
Certa	1575	1130	12452	3684	8190
Leszcz	234	4897	6200	3563	782
Troć wędrowna	1566	895	229	501	207
Boleń	53	620	1415	458	801
Brzana pospolita	59	272	788	356	789
Krąp	—	—	2764	135	360
Jaź	1	32	165	106	58
Sum pospolity	295	74	214	98	171
Płoć	—	—	73	75	101
Karp	41	44	63	66	63
Sapa	—	—	—	61	698
Łosoś	2	1	21	41	24
Ukleja	—	—	75	29	15
Węgorz	—	—	5	23	157
Świnka	—	—	38	16	101
Kleń	—	1	11	15	63
Okoń	—	8	14	7	28
Karaś srebrzysty	—	—	—	6	15
Lin	—	—	—	—	13
Jelec pospolity	—	—	—	—	4
Pstrąg tęczowy	—	—	—	1	—
Tołpyga biała	—	—	2	—	—
Wzdręga	—	—	1	—	—
Amur biały	—	1	—	—	—
Sandacz	—	1	—	—	4
Łącznie	3827	7976	24529	9241	12644

---

Oceń: Elektrownia Wodna we Włocławku

---