Abram Kaltmann

---

Życiorys

Dzieciństwo, studia i początki kariery

Abram Kaltmann pochodził z rodziny żydowskiej, w której rzemiosło i tradycja były na porządku dziennym. Jego ojciec, Beniamin, trudnił się czapkarskim rzemiosłem. W czasie insurekcji z 1863 roku aktywnie wspierał powstańców zarówno materialnie, jak i moralnie. Już jako młody chłopak, uczęszczając do chederu, wyróżniał się swoimi wynikami w nauce. Na tym etapie gmina żydowska z Włocławka postanowiła zainwestować w jego edukację, przyznając fundusze na naukę w państwowym liceum, a następnie na studia medyczne, które odbył w Rosji, prawdopodobnie w Charkowie. 9 grudnia 1889 roku zdobył dyplom lekarski na Uniwersytecie Cesarskim w Warszawie. W latach 1889–1892 praktykował jako lekarz w Warszawie, a następnie, od 1892 do 1901 roku, w Sochaczewie.

Ordynator Szpitala Św. Antoniego we Włocławku

Rok 1901 przyniósł powrót Kaltmanna do jego rodzinnych stron – Włocławka. W tym czasie objął stanowisko ordynatora oddziału wewnętrznego Szpitala powiatowego św. Antoniego, który mieścił się przy ul. Wyszyńskiego 15, dawniej ul. Toruńska 15. Na tym stanowisku pracował nieprzerwanie do 1930 roku. Jego kadencja w tej roli znacząco wpłynęła na poprawę standardów leczenia i higieny w szpitalu, który wówczas borykał się z problemami finansowymi. Kaltmann wprowadzał innowacyjne metody lecznicze i jako pierwszy w mieście opracował plan walki z chorobami wenerycznymi, choć osobiście nie przyjmował takich pacjentów – realizował to jego współpracownik, dr Sawicki. Warto podkreślić, że był on cenionym diagnostą i terapeutą, który stale podwyższał swoje kwalifikacje i szkolił felczerów. Już przed wybuchem I wojny światowej jego wiedza i umiejętności były doceniane, co skutkowało zaproszeniami na liczne konsylia lekarskie zarówno w kraju, jak i za granicą.

W trakcie I wojny światowej, 28 listopada 1916 roku, Kaltmann złożył petycję do niemieckich władz okupacyjnych, w której apelował o umożliwienie bezpłatnego leczenia dla uboższej ludności miasta w szpitalu powiatowym. Również sam poświęcał jeden dzień w tygodniu na bezpłatne przyjmowanie biednych osób w swoim gabinecie, bez względu na ich wyznanie. Pomimo tego, honoraria, które pobierał od zamożniejszych mieszkańców, były znaczące. W okresie pandemii hiszpanki z 1918 roku aktywnie leczył pacjentów cholernych.

Doktor Kaltmann wspierał również biednych, przyznając im zasiłki na leki, z niektórymi z nich zajmując się osobiście w aptece Stanisława Dziekanowskiego, mieszczącej się w kamienicy przy ul. Cyganka 26.

Pozostałe funkcje

Kaltmann, poza tym, że pełnił funkcję ordynatora oraz prowadził prywatną praktykę, angażował się w działalność różnych instytucji opieki zdrowotnej w Włocławku. Był lekarzem nieetatowym Seminarium Duchownego we Włocławku, gdzie leczył takich pacjentów jak często chorujący na płuca alumn Stefan Wyszyński oraz biskupa Stanisława Zdzitowieckiego. Oprócz tego, zatrudniony był w Ambulatorium Biednych Żydów przy ul. Królewieckiej 11, które później przeniesiono na ul. Stodólną 70 (w gmachu Szpitala Żydowskiego), oraz w założonym w 1913 roku Ambulatorium Miejskim, mieszczącym się przy ul. Gęsiej 22 (obecnie ul. Wojska Polskiego), które od 1915 roku znajdowało się przy ul. Botanicznej 25 (teraz ul. J. Bojańczyka). Kaltmann był również lekarzem w Fabryce Osi T. Szwarca, cegielni M. Opoczyńskiego oraz w młynie solnym L. Sterna w latach 1910–1914. Pełnił także obowiązki dyżurnego lekarza nocnego we Włocławku w latach 1912–1913, a w latach 1922–1930 był domowym lekarzem miejskiej kasy chorych.

Śmierć

Pod koniec swojego życia, z powodu ciężkiej choroby, lekarz wyjechał do Warszawy, gdzie zmarł 3 lipca 1930 roku. Pochowano go w Warszawie, a jego pogrzeb był ważnym wydarzeniem, w którym uczestniczyła liczna delegacja gminy żydowskiej z Włocławka. Niestety, miejsce jego grobu nie zostało zidentyfikowane. Warto dodać, iż przed śmiercią przeszedł na wiarę prawosławną, co zapowiadał jeszcze za życia siostrom szarytkom. Było powszechnie wiadomo, że posiadał rozległą wiedzę na temat chrześcijaństwa i znał modlitwy katolickie, co ujawniał podczas konsultacji z pacjentami katolickimi.

Życie prywatne

Osobowość

Od momentu przybycia do Włocławka w roku 1901, Abram Kaltmann zamieszkiwał w obecnie istniejącej kamienicy przy ul. 3 Maja 24, która wcześniej nosiła nazwę ul. Nowa. Wynajmował dwa mieszkania na pierwszym piętrze. Ryszard Michalczyk, jego sąsiad, wspomina, że przestrzeń, którą zajmował, była zaniedbana, brudna oraz zagracona. Jego małżonka zajmowała się przygotowaniem potraw zgodnych z zasadami koszerności, jednak Kaltmann nie stronił od niekoszernych przysmaków, gdy przebywał u gości.

W tym właśnie lokalu prowadził swój prywatny gabinet lekarski. W przeciwieństwie do reszty mieszkania, gabinet był starannie utrzymany i uporządkowany. Przed rozpoczęciem badania, jego żydowscy pacjenci zmuszeni byli udać się do mykwy na ceremoniał oczyszczający. Koszt wizyty u dr Kaltmanna oscylował pomiędzy 50 kopiejkami a 3 rublami, a wizyty domowe wyceniał na kwotę 1 do 3 rubli. Mimo swojej wiedzy oraz otwartości na filozofię, Kaltmann żył zgodnie z tradycyjnymi zwyczajami, nosząc żydowskie stroje.

Wśród mieszkańców Włocławka był uważany za osobę ekscentryczną i niedbałą. Ryszard Teofil Michalczyk zwraca uwagę, że często nosił brudny płaszcz, co przyczyniało się do jego wizerunku dziwaka. W kontaktach z Polakami potrafił swobodnie posługiwać się perfekcyjną polszczyzną, ale często przypominał o swoim żydowskim pochodzeniu. Uważał się zarówno za Żyda, jak i Polaka.

Rodzina

W młodości Abram Kaltmann wziął ślub z Cecylią, córką miejscowego ortodoksyjnego rabina (1877-1949). Pragnąc, by dzieci nie były narażone na wpływy, które uznawał za zabobon, postanowił wysłać je na nauki do Rosji.

Jednym z jego synów był Henryk Kaltmann (ur. 21 grudnia 1899, zm. 3 grudnia 1943). Po uzyskaniu dyplomu lekarskiego w Wiedniu 9 maja 1925 roku, pracował jako wolontariusz w Warszawie, zarówno w Oddziale B Szpitala św. Łazarza, jak i w Kasie Chorych, a także w niemieckich i austriackich klinikach. W latach 1925-1939 prowadził klinikę rentgenologiczną w Warszawie, wspólnie z żoną Ewą z Rozenzwajgów. Jako porucznik lekarz 9 Szpitala Okręgowego, uczestniczył w kampanii wrześniowej, po czym został internowany na Węgrzech. Niestety zmarł na gruźlicę w obozie jenieckim.

Wśród córek Abrama i Cecyli Kaltmannów wymienia się również Stefanię Janinę (1907-1969) oraz Helenę (1912-1943). W czasach II wojny światowej, Stefania mieszkała w warszawskim getcie, podobnie jak Ewa Kaltmann z córką Joanną Ludwiką (ur. 22 czerwca 1929). Istnieje prawdopodobieństwo, że Ewa zginęła podczas powstania w getcie warszawskim. Szczęśliwie, Stefania i Joanna przeżyły wojnę, natomiast Helena Kaltman została zamordowana w obozie koncentracyjnym.

---

Oceń: Abram Kaltmann

---