Hotel Polski we Włocławku

---

Architektura i historia zespołu

Gmach wolno stojący, 1772-1867

Hotel Polski w Włocławku składa się z piętrowych budynków usytuowanych przy ulic 3 Maja, Przedmiejskiej 19, Brzeskiej 31 oraz Placu Wolności. Żaden z jego elementów nie przeszedł radykalnej zmiany bryły, co pozwoliło zachować klasycystyczny charakter całej architektury, mimo licznych modernizacji. Zmiany dotyczyły głównie elewacji obiektów, które ulegały czasowym przeobrażeniom.

Najstarszym elementem tego zespołu jest budowla zlokalizowana przy ul. Plac Wolności 5, wzmiankowana już w Rozporządzeniu Komisji Dobrego Porządku z 1787 roku. Pierwotnie funkcjonowała jako oberża Mateusza Gładyszewskiego. Zgodnie z podanym przez Portal Hotelu Rozbicki datowaniem, jej budowę rozpoczęto w 1772 roku. W ciągu lat dom ten był kilkakrotnie przekształcany, a jego historia ewoluowała od pojedynczego murowanego obiektu z dachem z dachówki, po, w końcu, złożony kompleks warty uwagi.

Budynek na początku XIX wieku był parterowy, z czasem jednak zyskał drugą kondygnację, której dobudowa odbyła się w wyniku działań podjętych przez Wojciecha Jabłońskiego w latach 40. XIX wieku. Właściciel ten postanowił dodać parterowe skrzydło w miejscu, gdzie obecnie krzyżują się ulice 3 Maja i Plac Wolności. Powstały wówczas także gospodarcze budynki, takie jak spichrz oraz wozownia, przylegające do pierwotnej oberży. Na tyłach posesji znalazły się stajnie, zdolne pomieścić około 100 koni, co do dziś podkreśla funkcję obiektu jako miejsca obsługującego podróżnych i ich wozy.

Według zapisów z umowy sprzedaży z 1858 roku, obiekt posiadał dach pokryty holenderską dachówką, dwa kominy, a także brukowaną bramę prowadzącą na dziedziniec, z którego goście wchodzili do mieszkań na parterze oraz wyżej po schodach. Podłogi wykonane były z desek, jak i sufity, które bielono wapnem, tworząc harmonijną, ale skromną atmosferę wnętrz.

Rozbudowa i połączenie skrzydeł Hotelu, 1867-ok. 1900

Okres pomiędzy 1867 a 1870 rokiem należy do kolejnej fazy rozbudowy hotelu, przeprowadzonej przez rodzinę Wesołowskich. Dzięki zaciągniętej pożyczce, wzniesiono nowe murowane skrzydła przy ul. Brzeskiej oraz 3 Maja, co wiązało się z likwidacją poprzednich stajni i wozowni. Wbrew pierwotnym projektem, nowe skrzydło miało jedynie jedną kondygnację, co oznaczało, iż przez długie lata był to jedyny parterowy element całego zespołu.

Na terenie dziedzińca powstała także cembrowana studnia z kołem, co znacznie poprawiło komfort korzystania z obiektu. Przy ul. Brzeskiej z kolei znajdował się niewielki drewniany dom, gdzie niegdyś mieszkali rosyjscy inwalidzi. Z dostępnych danych wynika, że w tym samym miejscu działała karczma, w której wygrywano kujawiaki, a goście płacili jedynie trzy grosze za wymaganą rozrywkę.

W skład kompleksu wchodził również dom usytuowany przy ul. Przedmiejskiej z towarzyszącymi zabudowaniami gospodarczymi. Wiek XIX przyniósł zmianę właścicieli na Józefata i Balbinę Wesołowskich, którzy wybudowali nową, piętrową część hotelową. Obiekt był odpowiednio przystosowany, a wozownie funkcjonowały tu aż do końca XIX stulecia. W biegu czasu roku utworzono murowany narożnik na przecięciu ulic Brzeskiej i Przedmiejskiej, co zintegrowało dotychczasowy zespół budynków w jedną spójną formę.

Późniejsze przebudowy

Okres Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyniósł pewne zaniedbania, które doprowadziły do degradacji budynku. W latach 1978-1988 przeprowadzono jednak gruntowne prace renowacyjne, które przywróciły klasycystyczny wygląd oraz oszczędny styl architektoniczny. Wówczas m.in. usunięto prowizoryczne ściany działowe oraz zaadaptowano poddasze, tworząc nowe mieszkania. Skrzydło przy ul. 3 Maja uzyskało drugą kondygnację, co wprowadziło go w harmonijną synchronizację z resztą obiektu.

Podczas tych prac badano także chronologię budowy niektórych elementów kompleksu. W 1988 roku, za przeprowadzoną renowację, Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne Wisła odznaczone zostało nagrodą I stopnia w konkursie wysokiej jakości obiektów zabytkowych.

Na lata 2011-2015 przypada kolejna faza renowacji, którą prowadził Andrzej Rozbicki. Dotyczyła ona nie tylko wzmocnienia stropów i wymiany dachu, ale również budowy nowych piwnic pod częściami gmachu. Zostały również dostosowane lukarny w dachu, co wpłynęło na lepsze wizualne walory architektury. Prace remontowe zastały przeprowadzone przez firmę Mariusza Przybylskiego.

Pomimo licznych modyfikacji, według Danuty Walczewskiej, kierownika włocławskiej delegatury konserwatora zabytków, obiekt nie przypomina pierwotnej formy oberży Mateusza Gładyszewskiego z XVIII wieku, aczkolwiek wydaje się bardziej estetyczny i uporządkowany. Warto podkreślić, iż 5 czerwca 1985 roku zespół budynków został oficjalnie ujęty w Rejestrze Zabytków, co tylko potwierdza jego znaczenie w kulturze i historii regionu.

Oberża, Zajazd i Hotel

U schyłku I Rzeczypospolitej i w okresie zaborów

Na podstawie rozporządzenia Komisji Dobrego Porządku z roku 1787, najstarszy budynek socjalny, mieszczący się dziś przy placu Wolności 5, wywiązywał się z funkcji oberży dla posła na sejm i kupca zbożowego, Mateusza Gładyszewskiego (1758-1822). Wówczas jego lokalizacja znajdowała się poza granicami miasta, blisko popularnych szlaków komunikacyjnych, co sprzyjało zarówno lokalnej społeczności, jak i przybywającym gościom. To tu zatrzymywali się uczestnicy zjazdów szlachty kujawskiej, odbywających się w sąsiednim Klasztorze. Gładyszewski sam nie prowadził oberży, zlecił to innym osobom, co wpisuje się w ogólnopolskie migrowanie do zajazdów w końcu XVIII wieku.

W 1810 roku obiekt został przekształcony w Zajazd Polski, który później zmienił nazwę na Hotel Polski. Właścicielem pozostał Mateusz Gładyszewski, aż do 1823 roku, gdy przekazał zarządzanie swojemu synowi, Janowi Gładyszewskiemu (ok. 1791 lub 1794-1830), podporucznikowi, a od 1822 roku kapitanowi artylerii konnej. W chwili, gdy Jan sprzedał obiekt Wojciechowi Jabłońskiemu (1791-1849), hotel zyskał nowe kierownictwo. W 1853 roku, Zuzanna Kapica (1822-1873), córka Gładyszewskiego, została nową właścicielką. Kolejne transakcje miały miejsce w 1858 roku, gdy sprzedała obiekt Józefatowi Grzegorzowi (1821-1908) i Balbinie z Maciejewskich Wesołowskim (1827-1899), a Kapicowa do końca swego życia korzystała z własnych funduszy.

W tym czasie budynek składał się z czterech mieszkań na parterze (po dwa w każdym skrzydle), dziesięciu na piętrze oraz dwóch kuchni – jedna angielska i druga tradycyjna. Z dziewięciu pokoi przynajmniej osiem miało piece kaflowe, a jeden, piec ceglany. W odpowiedzi na ówczesne potrzeby hotel sprzyjał podróżnym szukającym skromnych noclegów, osiągając okres największej popularności. Jego znaczenie podnosi fakt, że 14 listopada 1886 roku w Sali Bankietowej odbyło się pierwsze walne zebranie Włocławskiego Towarzystwa Wioślarskiego.

W 1897 roku budynek przeszedł w ręce spadkobierców Wesołowskich. W roku 1919, Wacław Wesołowski (1866-1919), syn Józefata oraz Balbiny, ofiarował część lokalu Towarzystwu Lekarskiemu Warszawskiemu, co miało na celu wsparcie badań naukowych. W Roczniku Adresowym Królestwa Polskiego na rok 1902 informowano, że właściciele Hotelu Polskiego to Józef Mierzwiński (1864-1939), ziemianin z Jaworzyny oraz Edmund Sauter. Od roku 1903, jedynym wymienianym właścicielem był Mierzwiński, który posiadał w lokalu skład win oraz restaurację. Księga Adresowa Królestwa Polskiego na rok 1910 wymienia Zofię Bevensee, formalnie Halinę Zofię Mierzwińską (1876-1941), żonę Józefa. Oprócz restauracji, hotelową stołówkę prowadził Aleksander Brodzikowski (1853-1936), tkający pochodzący z podwarszawskiej Pragi, a jego metryka z 1892 roku wskazywała go jako kupca, co przekształciło się w zawód restauratora w roku 1897.

W dwudziestoleciu międzywojennym

W czasach dwudziestolecia międzywojennego, właścicielem Hotelu Polskiego był Jan Mięgoć. Jego przedsiębiorstwo podlegało aktom w Sądzie Okręgowym w Włocławku w latach 1917-1935. Mięgoć był wymieniony w Księgach Adresowych Polski oraz Spisach abonentów Sieci Telefonicznych w latach 1931/32 i 1932/33. Nawet w 1938 roku Dziennik Bydgoski rekomendował Hotel Polski, który nadal pozostawał w jego rękach. Ten czas cechował się dużym naciskiem na jakość usług restauracyjnych, zgodnych z mieszczańskimi trendami tego okresu.

W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

Sadząc na tematyczną lokację hotelu, w epoce PRL-u, Hotel Polski wypadł z funkcji hotelarskich. Część jego lokalu przekształcono na mieszkania czynszowe, a reszta budynku pełniła funkcje usługowe. Był to jedyny okres, w czasie którego nie mógł spełniać roli hotelu. W latach 1978–1988 odbył się remont, a celem było odnowienie jego dawnych funkcji hotelowych. Po zakończeniu rewitalizacji, obiekt przekształcił się w 3-gwiazdkowy Zajazd Polski, zarządzany przez Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne Wisła. Zajazd mógł pomieścić 83 gości i oferował również 3 apartamenty, a także restaurację z recepcją w głównym gmachu, biuro obsługi ruchu turystycznego, Pewex, cocktail bar oraz winiarnię. Na dziedzińcu, po restaurowaniu, znajdowała się również żeliwna pompa wodna.

W III Rzeczypospolitej i obecnie

Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne Wisła zakończyło swoje funkcje w jesieni 1999 roku. Utworzono Przedsiębiorstwo Hotelarskie Kujawy-Zajazd Polski (obecnie Hotele Włocławek Sp. z o.o.), w którym Skarb Państwa posiadał 75% udziałów, a 25% należało do wierzycieli dawnej Wisły, w tym Urzędów Miast Włocławek i Lipno oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska oraz Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń z Gdańska. W tym czasie Zajazd Polski mógł obsłużyć 71 gości. 25 marca 2010 roku 76% udziałów Przedsiębiorstwa zostało wystawione na aukcję przez Ministerstwo Skarbu. Cena wywoławcza ustalona na ten moment wynosiła 4,8 mln złotych. Udziały ostatecznie nabył Andrzej Leszek Rozbicki (ur. 1963), właściciel m.in. Hotelu Młyn we Włocławku. Całkowita wartość zakupu wyniosła 11 mln złotych i obejmowała również Hotel Kujawy. Pozostałe 24 % udziałów w firmie należą obecnie do spółki Grupy Budizol, zaś właścicielem jest Roman Edward Stanisławski (ur. 1960), Urzędów Miast Włocławka, Lipna oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska. W roku 2016, otwarto 4-gwiazdkowy Hotel Rozbicki, który dysponuje 53 apartamentami z aneksami kuchennymi, urządzonymi w stylu małych prywatnych mieszkań, jak również 2 jednoosobowymi i 9 dwuosobowymi pokojami bez aneksów.

Lokale handlowo-usługowe

3 Maja 40

W budynkach zlokalizowanych w rejonie ulic Brzeskiej, Przedmiejskiej oraz 3 Maja, już od XIX wieku funkcjonują różnorodne lokale usługowe.

Obiekty na ulicy 3 Maja, zbudowane w latach 40. XIX wieku jako stajnia murowana oraz wozownia, początkowo były wynajmowane w celach pocztowych. Niestety, z powodu ich złego stanu, zostały zamknięte w latach 60. XIX wieku. Również dwie drewniane wozownie oraz stajnie przy ulicy Przedmiejskiej były dzierżawione przez pocztę, a później przekazane wojsku rosyjskiemu.

W Księdze adresowej przemysłu, handlu i rolnictwa z roku 1916 można znaleźć informację o firmie Gold. Drogen und Farben, specjalizującej się w materiałach aptecznych i farbach, prowadzonej przez Anczela Golda (1868-1941) jako A. Gold od 1928 roku. Kolejne wpisy z lat 1922 i 1928 wskazują na działalność firmy Prawda, Szyja, sprzedającej towary kolonialne oraz tytoniowe, założonej w 1888 roku przez Michała Mendela Brejtsztejna i Jakuba Złotnika. W tym czasie w tym miejscu działały także zakłady zegarmistrza Arona Herzberga oraz Wulfa Boka, krawca i sprzedawcy odzieży.

W roku 1928 po raz pierwszy zarejestrowano przedsiębiorstwo rzeźnika Aleksandra Manke oraz piwiarnię A. Strzyka. Z każdym kolejnym rokiem pojawiały się nowe firmy, w tym zakład fryzjerski Józefa Kolanowskiego, następnie także przedsiębiorstwo H. Niewulisa zajmujące się sprzedażą win. Praktycznie w każdej dekadzie XX wieku ten adres przejawiał różną aktywność gospodarczą.

W okresie powojennym, w latach 1945-1946, pod tym adresem odnotowano działalność sklepu spożywczo-kolonialnego prowadzonego przez Irenę Kozłowską, a także owocarni Państwa Bartkowskich. Równocześnie Zygmunt Bartkowski zarejestrował skład materiałów mydlarskich i farb przy ul. 3 Maja 40.

Przedmiejska 19

W drugiej połowie XIX wieku, rodzina Wesołowskich dzierżawiła skrzydło hotelu przy ulicy Przedmiejskiej rosyjskiemu wojsku. W tym czasie, do końca XIX wieku w obiekcie nadal znajdowały się stajnia i wozownie. Zdzisław Arentowicz w swej książce „Z dawnego Włocławka” wskazuje, że wojskowi sąsiedzi utrudniali dostęp do pobliskiego Kościoła, układając nawóz na ulicy.

W latach 80. XIX wieku w tych murach działała piekarnia, gdzie wypiekano tradycyjne pierniki. Z kolei w latach 1938 i 1939, według spisów abonentów sieci telefonicznych, zakład prowadził tutaj magister farmacji Antoni Moszczyński, spokrewniony z jedną ze spadkobierczyń znanego Hotelu Kujawskiego.

W dwudziestoleciu międzywojennym obiekt wzbogacił się o fotoplastykon, który był małą atrakcją dla mieszkańców i turystów. Z fragmentów wspomnień Andrzeja Winiarskiego, wskazuje się na duże zainteresowanie tym urządzeniem, które funkcjonowało aż do lat 60. XX wieku.

Brzeska 31

Podczas międzywojnia, w części budynku orientacyjnie od strony ul. Brzeskiej, działał zakład Wacława Walentego Rokickiego, który sprzedawał trumny. Jego firma była odnotowywana w Księgach adresowych Polski przez wiele lat, a akta sądowe przybliżają nam działalność Rokickiego w latach 1917-1932.

Plac Wolności 5

Główny gmach Zajazdu przy placu Wolności nie tylko pełnił funkcje noclegowe, ale również miał charakter usługowy. W połowie XIX wieku na jego parterze mieściła się oberża Wesołowskich oraz sklep, w którym można było wynająć powóz. Księgi adresowe z lat 1903–1905 i z 1916 roku wskazały na obecność Spółki Kujawskiej – Stowarzyszenia Spożywczego.

W latach dwudziestolecia międzywojennego istotną rolę odgrywała także Manufaktura Bławatna, która gościła w tym miejscu przez niemal całe dziesięciolecia. Funkcjonował tutaj również Kujawski Okręgowy Związek Kół Rolniczych oraz Księgarnia Kujawska, która stała się miejscem spotkań literackich. W 1918 roku, jej właścicielem został Zdzisław Arentowicz, który przekształcił ją w prężnie działające wydawnictwo.

W czasach PRL-u obiekt zadecydował o działalności handlowej, pełniąc jednocześnie funkcje mieszkalne w sąsiedztwie. W 1996 roku Zajazd Polski stał się siedzibą Włocławskiej Informacji Turystycznej, z czasem wprowadzono także cukiernię, mimo niepowodzenia w realizacji planów dotyczących publicznych toalet przy ul. 3 Maja.

---

Oceń: Hotel Polski we Włocławku

---