Pałac Biskupi we Włocławku

---

Historia

Gród i Zamek

W miejscu, gdzie obecnie mieści się Pałac Biskupi, znajdował się niegdyś drewniano-ziemny gród włocławski, datowany na okres od X do XIII wieku, zlokalizowany przy ujściu Zgłowiączki do Wisły. Całość otaczały fosa, która była nawadniana przez tę rzekę. Gród pełnił funkcje obronne i stanowił posiadłość księcia kujawskiego, a jego mieszkańcy liczyli kilka tysięcy osób.

W wyniku wojen krzyżackich z 1329 roku, oryginalny gród został zniszczony. Na jego miejscu wykonano budowlę zamkową, której inicjatorem był biskup kujawski Maciej z Gołańczy. Zamek był nieustannie rozbudowywany przez kolejnych biskupów włocławskich, stając się ich własnością.

Według opisu, zamek był zabezpieczony murami z wjazdem od strony wschodniej, gdzie obecnie stoi katedra włocławska. Wjazd prowadził przez drewniany most, a następnie przez dwie bramy: drewnianą oraz murowaną. Obecny most, wzniesiony przez biskupa Stanisława Karnkowskiego, został zbudowany na solidnych kamiennych filarach, aby zapobiec częstemu zalewaniu go wodami. W jego obrębie znajdowały się również inne budowle, w tym w narożnikach wieże i obiekty zajmujące się gospodarką zamkową.

Inwentarze z lat 1582 i 1604 wskazują, że zamek był wyposażony w drewniane meble, kaflowe piece (niektóre malowane na zielono) oraz okna zabezpieczone kratami, z niektórymi szklanymi lub z błony ołowianej. Dodatkowo w okolicy zamku funkcjonowały piekarnia, spichlerz i browar.

Włocławska Ulica Zamcza w przeszłości była znacznie dłuższa i prowadziła bezpośrednio do zamku, a dawną wieś i przedmieście związaną z zamkiem określano mianem Zazamcza. Obie te lokalizacje były ze sobą związane, co umożliwiało zarządzanie stajniami i spichlerzami przez włodarzy zamku za pomocą drewnianego mostu.

Pałac Biskupi

Po zburzeniu zamku podczas potopu szwedzkiego, na jego miejscu powstał barokowy pałac, pełniący funkcje biskupiej siedziby. Elementy konstrukcyjne zamku zostały wkomponowane w obecny gmach pałacu.

W XVIII wieku biskup Konstanty Felicjan Szaniawski podejmował działania mające na celu odbudowę pozostałych fragmentów dawnego zamku oraz naprawę jego infrastruktury. Z kolei biskup Krzysztof Antoni Szembek rozbudował obiekt o dodatkowe piętro oraz odnowił wnętrza.

Potwierdzenia z lat 1720 oraz 1751 ukazują, iż Pałac wciąż był otoczony murami, mając wtedy dwie baszty. Zachował się drewniany most na kamiennych filarach od strony katedry, a także wewnętrzna murowana brama. Miejsce było dobrze zorganizowane, z oknami szklanymi i kaflowymi piecami. Pałac dysponował również skarbcem w swoich murach. Urozmaiceniem były m.in. browar, stajnie i spichlerze, z dwoma więzieniami umiejscowionymi w jednej z baszt. Dziedziniec zamku był całkowicie wybrukowany kamieniami.

W kolejnych latach pałac popadł w ruinę, lecz biskup Antoni Kazimierz Ostrowski przeprowadził gruntowną przebudowę w latach 60. XVIII wieku. Podczas wojen napoleońskich pałac został zajęty przez świeckie władze, a budynek przekształcono na szpital dla rannych żołnierzy francuskich. Od 1846 roku w obiekcie tym mieściła się Włocławska Szkoła Realna.

W roku 1858 pałac wrócił do biskupów, lecz w 1861 roku przeszedł kolejną gruntowną przebudowę, przybierając klasycystyczny styl architektoniczny, a jego zamkowe atrybuty zostały usunięte. Fronton z filarami oraz założenie ogrodowe wokół budowli stały się nowymi elementami charakterystycznymi. W drugiej połowie XIX wieku oraz na początku XX wieku, pałac był kilkukrotnie remontowany, czego efektem były prace z lat 1886, 1894 i 1902.

W latach 1916–1920 w lewym skrzydle pałacu funkcjonowała szkoła im. ks. Jana Długosza. Niestety, podczas wojny polsko-bolszewickiej, pałac został ostrzelany przez bolszewików, co wpłynęło na jego ruiny 17 sierpnia. Został odbudowany w 1925 roku, a 25 listopada 1985 roku został wpisany do rejestru zabytków, razem z pawilonem ogrodowym z przełomu XIX i XX wieku oraz ogrodzeniem z bramą zbudowaną w 1925 roku.

---

Oceń: Pałac Biskupi we Włocławku

---