Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Włocławku

---

Historia

Zabór rosyjski, 1840–1914

Ulica wytyczona została w roku 1840 i otrzymała miano ulicy Nadbrzeżnej. Rozciągała się od ulicy Gdańskiej aż do nieistniejącej obecnie ulicy Koniec, która znajdowała się w rejonie dzisiejszej ulicy Bechiego. Nazwa ta była związana z tym, że rzeczywiście z tego miejsca rozpoczynał się kres zabudowy miejskiej. Z początku była to nieużywana, piaszczysta droga, wielokrotnie zalewana wodami Wisły.

W latach 1844–1846 zrealizowano zabudowę oraz brukowanie ulicy, na co składały się głównie spichrze oraz rybackie domy. Ułatwiono tym samym dostęp do portu, a także zamontowano drewniane barierki, które oddzielały ulicę od Wisły. Często pozostawiane były tam skóry zwierzęce po uboju realizowanym w pobliskiej rzeźni na ulicy Towarowej, wykorzystując je do wysuszenia. W zimie, pod lodem rzeki, krew zwabiała wilki żyjące w lasach Szpetalu, co czyniło drogę niezwykle niebezpieczną. Krew i resztki zwierząt spływały kanałami do Wisły, co przyciągało bezpańskie psy.

W roku 1853 w obrębie Bulwarów odbyło się ochrzcenie statku parowego noszącego nazwę Włocławek. W spichrzu usytuowanym na rogu Bulwarów oraz ulicy Browarnej przetrzymywano osoby podejrzewane o udział w powstaniu styczniowym. Natomiast w drugiej z lokacji, przy ulicy Rybackiej, miał miejsce nadzór nad uczestnikami pierwszego poboru po zakończeniu powstania w roku 1865.

W 1865 powstał most łyżwowy, łączący włocławskie Śródmieście z dzisiejszym Zawiślem, co przyczyniło się do ożywienia życia wokół ulicy Bulwarowej. Z biegiem lat stała się ona popularnym miejscem spacerów lokalnej społeczności oraz doskonałym obszarem do uprawiania wędkarstwa. Wzdłuż bulwaru cumowało wiele berlinek i tratw. Istnienie stałego połączenia na Wiśle nadało tej ulicy również znaczenie strategiczne.

Jeszcze przed końcem XIX wieku drewniane barierki zostały wymienione na stalowe, a wśród wykonawców znalazła się m.in. włocławska Fabryka Urządzeń Technicznych „Wisła”. W 1887 roku powołano do życia Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie, co sprawiło, że Bulwary stały się świadkiem licznych regat na Wiśle. Pierwsza siedziba WTW znajdowała się właśnie przy ul. Bulwarowej, w budynku pod numerem 7.

W drugiej połowie XIX wieku, w domu należącym do Ciechowicza, mieszkała i udzielała korepetycji Izabela Zbiegniewska. W 1910 roku, pod adresem Bulwary 19, rozpoczęło działalność Towarzystwo „Krater”, które zarządzało własną stocznią, w której powstały 3 statki: „Wilanów”, „Kolos” oraz „Hetman”.

I wojna światowa, 1914–1918

W okresie niemieckiej okupacji miasta, podczas I wojny światowej, przy ulicy mieściła się Komendantura Floty Niemieckich Statków Wojennych, kierowana przez kapitana Lerche, oraz Oddział Budowlany pod dowództwem kapitana Hoebela. W 1914 roku wycofujący się Rosjanie podpalili most łyżwowy, ale już w 1915 roku, nowy, niemiecki zarząd odbudował go.

W listopadzie 1918 roku miała miejsce potyczka pomiędzy wojskami niemieckimi a świeżo sformowanym oddziałem Legionów Polskich we Włocławku. Starano się chronić cumujące w porcie barki transportujące sprzęt wojskowy. W tragicznych zmaganiach zginęło dwóch legionistów, jednakże Niemcy wyszli z miasta.

Wojna polsko-bolszewicka i dwudziestolecie międzywojenne, 1918–1939

W 1920 roku, podczas wojny polsko-bolszewickiej, most łyżwowy został ponownie zniszczony przez Wojsko Polskie ciężko obawiające się bolszewickiego najazdu. W sierpniu tego samego roku doszło do intensywnego starcia, gdy polskie siły broniły się przeciwko agresji bolszewickiej, zamieszkując lewy brzeg Wisły. Na rue Bulwarowej stworzono okopy, z których polscy żołnierze prowadzili ogień w stronę nieprzyjaciela. Pielęgniarki udzielały im pomocy, zaś kapłani przynosili rannym ostatni sakrament. Podczas tej bitwy poległo blisko 40 osób, w tym także ochotniczki. Niestety zniszczeniu uległy budynki mieszkalne wzdłuż Bulwarowej, a także Pałac Biskupi oraz kościół św. Jana, z którego sieć kul wciąż jest dostrzegalna w ogrodzeniu bulwarów.

Most łyżwowy odbudowano w 1922 roku, ale w 1938 roku został ostatecznie rozebrany w związku z budową nowego, stalowego mostu. W 1930 roku przy ulicy odsłonięto pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego, usytuowany w nowo stworzonym skwerze, co było wyrazem kultu dla tej postaci. Niestety pomnik został zniszczony przez hitlerowców w 1940 roku, natomiast skwer wciąż pozostaje w tym miejscu.

W 1937 roku miało miejsce uroczyste otwarcie nowego mostu im. Edwarda Śmigłego-Rydza, którego wstęgę przeciął sam patron tej budowli. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Bulwary stały się tradycyjnym miejscem obchodów rocznicy bitwy z 1920 roku, gromadząc delegacje stowarzyszeń, wojsko, duchowieństwo oraz mieszkańców Włocławka. Od 1922 roku odbywał się pochód z Placu Saskiego (dzisiaj znanego jako Plac Wolności) na Bulwary, gdzie odbywano przegląd wojska oraz śpiewano hymn. Obchody te nie były ściśle związane z 15 sierpnia, lecz odbywały się w różnych dniach pomiędzy 12 a 27 sierpnia w różnych latach.

Podczas Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej obchodzenie tego święta nie miało miejsca, a po 1989 roku główne obchody Cudu nad Wisłą zostały przeniesione na Pomnik Poległych Obrońców Wisły.

Polska Rzeczpospolita Ludowa, 1945–1989

W czasach PRL ulica zyskała patronat Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Dnia 14 grudnia 1978 roku odbyło się uroczyste odsłonięcie Pomnika Ludziom Pracy na skwerze, w miejscu dawnego pomnika Piłsudskiego. Od 1979 roku pomnik ten stał się miejscem, z którego wyruszają pochody pierwszomajowe we Włocławku. W ramach dekomunizacji w 1989 roku istniała idea usunięcia pomnika, jednak ostatecznie do tego nie doszło.

W latach 80. przesunięto port we Włocławku, co wpłynęło na spadek ruchu na tej ulicy.

III Rzeczpospolita, od 1989

W maju 2010 roku promenada została zalana wskutek powodzi, co wymusiło podjęcie odpowiednich działań. W latach 2010–2011 Bulwary przeszły gruntowną modernizację, co doprowadziło do powstania nowych ścieżek oraz chodników, a także dodania ławek. W tym okresie rozpoczęto budowę siłowni plenerowej, placu zabaw dla dzieci, parkingu oraz tarasów widokowych. W 2013 roku uruchomiono Pływającą Scenę na Wiśle z miejscami dla widzów.

Dwa lata później stworzono kładkę, łączącą oba brzegi rzeki Zgłowiączki, a rok później oddano do użytku Przystań Wodną im. Jerzego Bojańczyka.

Zabudowania

Współczesne zabudowania

Ulica Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego obfituje w wiele interesujących i zabytkowych budynków, które są istotne dla tożsamości oraz kultury Włocławka. Wśród nich znajdują się:

• Zespół Szkół Chemicznych im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Bulwary 4, na rogu z ul. Ogniową,
• Zespół Szkół Technicznych (zbudowany w 1924 roku), który znajduje się przy ulicy Ogniowej, a jego boisko przylega do Bulwarów,
• III Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej (wybudowane w latach 1926–1930), z siedzibą pod adresem Bechiego 1, blisko ulicy Bulwary,
• Dawna Willa Feliksa Steinhagena (powstała w latach 1923–1925), obecnie urzędowa siedziba Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, z punktem informacyjnym dotyczącym funduszy unijnych, zarejestrowana pod Bechiego 2, w bliskim sąsiedztwie skweru przy Bulwarach,
• Pomnik Ludzi Pracy, który został odsłonięty w 1978 roku, znajduje się na skwerze wzdłuż ul. Bulwary,
• Zabytkowy dom mieszkalny, obecnie siedziba Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Toruniu, oddział w Włocławku, ul. Bulwary 5b, zbudowany w 1950 roku,
• Spichlerz wybudowany w 1848 roku, dziś siedziba Oddziału Etnograficznego Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, ul. Bulwary 6, róg ulic Towarowej i Szpichlernej,
• Spichlerz zbudowany w 1842 roku, obecnie będący magazynem Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, ul. Bulwary 9, róg ulic Szpichlernej 8 i Rybackiej,
• Zabytkowy budynek mieszkalny z 1910 roku, zarejestrowany przy ul. Browarnej 2, na rogu z ul. Bulwary,
• Zabytkowy dom mieszkalny, powstały w 1937 roku, znajdujący się przy ul. Bulwary 15,
• Zabytkowy budynek mieszkalny z 1938 roku na ul. Bulwary 16,
• Zabytkowy budynek mieszkalny z początku XX wieku, ul. Bulwary 17,
• Dawny spichlerz, obecnie przekształcony w dom mieszkalny, zbudowany około 1900 roku, ul. Bulwary 18 (róg z ul. św. Jana 1),
• Kościół św. Jana Chrzciciela, data budowy: XVI wiek,
• Budynek mieszkalny z 1842 roku, którym planuje się wpisać do rejestru zabytków, ul. Maślana 2, blisko Bulwarów,
• Budynek mieszkalny z 1881 roku, który spłonął w 1996 roku, a po odbudowie w 1998 roku ma status zabytku, ul. Bulwary 22 (róg z ul. Wiślaną 1),
• Zabytkowy budynek mieszkalny z 1902 roku, kiedyś siedziba Klubu Honorowych Dawców Krwi Polskiego Czerwonego Krzyża i Klubu Pomocy Dzieciom Chorym na Cukrzycę, ul. Bulwary 24,
• Budynek mieszkalny z 1901 roku, planowany do rejestru, ul. Bulwary 25,
• Budynek mieszkalny z 1910 roku, podpisany w planach do wpisania do rejestru, ul. Bulwary 27,
• Zabytkowy budynek mieszkalny z 1902 roku, ul. Bulwary 24, róg z ul. Gdańską 1,
• Pałac Biskupi – dawny zamek, wzniesiony w XIV wieku, wielokrotnie przebudowywany, znajduje się na końcu ulicy przy Gdańskiej,
• Przystań Wodna im. Jerzego Bojańczyka, oddana do użytku w 2014 roku. Znajduje się przy ulicy Piwnej, i jest połączona z Bulwarami przez specjalnie skonstruowaną kładkę.

Przez ulicę przebiega także Most im. Edwarda Śmigłego-Rydza. W jego okolicach znajdziemy również plenerowe szachownice oraz pomnik, który przypomina o historii granic pomiędzy Civitas Cathedralis (obszar biskupów kujawskich) a Civitas theutonicalis, gdzie niegdyś osiedlali się kupcy.

Niezachowane obiekty budowlane

Na przestrzeni wieków przy Bulwarach znajdowały się obiekty, które dziś już nie istnieją. Jeszcze w XIX wieku można było dostrzec szczątki XIII-wiecznej Katedry św. Stanisława, gdzie istniał także cmentarz. Miejsce to zlokalizowane jest tam, gdzie obecnie stoją budynki przy ul. Bulwary 27 (róg z ul. Bednarską 2) oraz Bulwary 28 (róg z ul. Gdańską 1). W 1902 roku, przy budowie kamienicy, odkryto kamienną kryptę, będącą pozostałością świątyni, a także groby należące do cmentarza parafialnego. Kolejne groby zidentyfikowane zostały w latach 90. XX wieku w sąsiedztwie budynku przy ul. Bulwary 27. W 2011 roku, podczas prac budowlanych przy ul. Gdańskiej 3, odkryto następne grobowce pochodzące z dawnego cmentarza. Wśród pierwotnej architektury przy Bulwarach znajdowały się domy rybaków, które również nie zachowały się do dzisiaj. Na przełomie XIX wieku, nad Wisłą, powstała pierwsza przystań Włocławskiego Towarzystwa Wioślarskiego, która nie dotrwała do dzisiejszych czasów. W 1930 roku na skwerze przy ul. Bulwary odsłonięto Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego, który jak większość historycznych obiektów zniknął w 1940 roku, zniszczony podczas okupacji hitlerowskiej. Na Wiśle, w rejonie ulicy Gdańskiej, można dostrzec jeszcze resztki po nieistniejącym moście łyżwowym, którego demontaż miał miejsce w 1938 roku. W 2017 roku zlikwidowano dwa wartościowe budynki mieszkalne przy ul. Bulwary 12 (zbudowany w 1930 r.) i Bulwary 13 (na rogu z ul. Browarną 1, budowa 1938 r.).

---

Oceń: Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Włocławku

---