Kościół św. Witalisa we Włocławku

---

Architektura

Kościół, który został wzniesiony w stylu gotyckim, zbudowany jest z palonej cegły. Charakteryzuje się jednonawową budowlą, w której znajduje się wyodrębnione prostokątne prezbiterium. Prezbiterium to, zamknięte w sposób wieloboczny, zostało odchylone od osi głównego korpusu w lewo. Ta konstrukcja ma na celu przywołanie na myśl pozycję Jezusa umierającego na krzyżu. Wnętrze kościoła cechuje sklepienie krzyżowo-żebrowe, co nadaje mu niepowtarzalny charakter. Z zewnątrz budowla jest otoczona skarpami, które prezentują jeden uskok.

Historia

Świątynia poświęcona Św. Witalisowi, zbudowana z inicjatywy biskupa Macieja z Gołańczy, powstała w 1330 roku. Zdarzenie to miało miejsce w czasie, gdy Włocławek został zniszczony, a stara katedra nad Wisłą spłonęła w wyniku działań Krzyżaków w 1329 roku. W latach 1330–1411, kościół ten pełnił funkcję tymczasowej katedry, aż do ostatecznego zakończenia budowy nowej bazyliki. Gdy ta została ukończona, świątynia przeszła na rzecz pobliskiego szpitala, którego patronem również był Św. Witalis.

Kościół był odpowiedzialnością kapituły katedralnej, która wykazywała jednak niechęć do finansowania jego utrzymania. Z tego powodu licznie zgromadzone fundusze nie były należycie inwestowane, co prowadziło do jego powolnej degradacji. Już w XV wieku znajdował się on w złym stanie, wymagając pilnej restauracji. Biskup Władysław Oporowski zainicjował zbiórkę funduszy na renowację świątyni, oferując jednocześnie odpust dla darczyńców, jednak brak jest informacji o jej wykonaniu w tamtych latach.

Około wieku później, w latach 1534–1544, kanonik Tobiasz Janikowski podjął się na własny koszt kompleksowej renowacji, w której wymieniono drewniane sklepienia na murowane w stylu gotyckim. Co ciekawe, to właśnie to sklepienie przetrwało do dzisiaj, prezentując unikalny styl ożebrowania. Od 1569 roku, w wyniku erygowania seminarium duchownego, kościół stał się częścią skomplikowanego układu budynków seminaryjnych z własnym ogrodzonym cmentarzem.

W 1717 roku nastąpiły dalsze modernizacje, obejmujące dobudowę zakrystii oraz przebudowę wieży na sygnaturkę. W 1843 roku zaprezentowano nowy pawilon seminaryjny, który połączył kościół z korytarzem seminarium, lecz wciąż pozostawiał możliwość dostępu dla wiernych odwiedzających świątynię. To się zmieniło dopiero w 1866, gdy kościół przeszedł wyłącznie na potrzeby seminarium, a liturgie dla laikatów ograniczyły się do odpustu Św. Witalisa, który odbywał się w drugą niedzielę maja.

W XX wieku drzwi kościoła wielokrotnie otwierały się dla prac remontowych i odnowienia wnętrz. W latach 1851-1853 odbudową kierował ks. Franciszek Płoszczyński. Modernizacje obejmowały m.in. obicie wieży blachą, a w 1888 roku zbudowano nową, gotycką wieżę, której projektantem był Konstanty Wojciechowski. Ponadto, w ciągu lat kościół przechodził liczne prace malarskie, a ołtarze oraz ich wystroje ulegały częstym zmianom.

W 1930-1934 roku odbyła się kolejna restauracja. W tym czasie zmodernizowano wnętrze i pozbyto się starych tynków. **Cenny gotycki tryptyk** z 1460 roku znalazł swoje miejsce w ołtarzu. W wyniku wojennych perturbacji, w czasie okupacji hitlerowskiej, kościół służył jako miejsce nabożeństw dla niemieckich żołnierzy.

Ostatnia gruntowna restauracja miała miejsce w latach 1971-1972, kiedy to wymieniono dach i cegły, rekonstruując również zewnętrzne elementy dekoracyjne. Kościół odzyskał dawny blask, a gotyckie portale stały się bardziej widoczne. Zmiany dotknęły wewnętrznego wystroju, który teraz przyjmuje bardziej nowoczesną formę. Do dziś w znakomity sposób łączy w sobie elementy historyczne oraz współczesne.

Obecnie świątynia Świętego Witalisa pełni funkcję kościoła seminaryjnego Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku.

---

Oceń: Kościół św. Witalisa we Włocławku

---