Kościół ewangelicko-augsburski we Włocławku

---

Historia

Historia kościoła ewangelicko-augsburskiego we Włocławku sięga lat pięćdziesiątych XIX wieku. W 1850 roku, dziedzic Siewierska, Fryderyk Wilhelm Cords, postanowił przekazać 16 500 rubli na budowę nowej świątyni dla parafii ewangelickiej, która funkcjonowała w tym mieście od 1829 roku. Niestety, ze względu na zawirowania prawne dotyczące spadku, realizacja testamentu opóźniła się aż do 1874 roku. W budowie nowego kościoła wzięły udział również datki ze strony parafian oraz wsparcie od rządu.

Na miejscu dzisiejszej świątyni wcześniej stał XVII-wieczny, drewniany kościół pod wezwaniem św. Wojciecha, który w 1821 roku został przekazany społeczności ewangelickiej. Z biegiem lat, gdy parafia zaczęła się dynamicznie rozwijać, mały kościół nie był w stanie pomieścić wszystkich wiernych. W związku z tym podjęto decyzję o budowie nowej, większej świątyni. Kościół św. Wojciecha został ostatecznie rozebrany w 1881 roku, tuż po ukończeniu budowy nowego obiektu.

W dramatycznych okolicznościach, 20 stycznia 1945 roku, na wieży kościoła ukryli się żołnierze niemieccy, pochodzenia łotewskiego, którzy urządzili tam stanowisko strzelnicze. Atakowali oni żołnierzy radzieckich, którzy znajdowali się w rejonie dzisiejszego placu Wolności. W odpowiedzi, armia radziecka otworzyła ogień z armat czołgowych, co doprowadziło do całkowitego zniszczenia wieży. Odbudowę rozpoczęto w latach 1947-1951.

Z biegiem lat kościół przeszedł różne modernizacje. W latach 2008-2009 przeprowadzono renowację wnętrza. Dalsze prace miały miejsce w drugiej dekadzie XXI wieku, kiedy to wymieniono m.in. napęd dzwonów, rynny oraz instalację elektryczną. Zainstalowano także nowe oświetlenie, w tym podświetlenie ołtarza oraz wykonano bramę wjazdową od strony ulicy Słowackiego. Dzięki wsparciu Gminy Miasta Włocławek, kościół zyskał również nocną iluminację, co dodało mu niepowtarzalnego charakteru.

Otoczenie

W przeszłości w obrębie świątyni istniał cmentarz, który rozpoczął swoją działalność około 1600 roku, a od 1821 roku pełnił rolę cmentarza ewangelickiego. Został zlikwidowany w latach 40. XIX wieku.

Na terenie byłego cmentarza można dostrzec nagrobek Henryki Wilhelminy z Heroldów, żony pułkownika wojsk pruskich, Karola de Greiffenberg, który przedstawia rzeźbę płaczącego anioła nad urną. Ta wyjątkowa pamiątka mówi wiele o historii tego miejsca.

W pobliżu kościoła znajduje się neogotycka kaplica pogrzebowa z około 1884 roku, która wcześniej pełniła funkcję kancelarii parafialnej. 13 czerwca 2012 roku powstało tu lapidarium, w którym eksponowane są dziecięcze tablice trumienne z lat 1840-1890, wydobyte z poddasza kościoła podczas remontu w latach 2008–2009.

Pod adresem Brzeska 22 usytuowana jest plebania, wcześniej znana jako Dom Pastora. Zbudowana w stylu klasycystycznym w latach 1830–1831, przeszła gruntowną przebudowę w 1881 roku oraz w latach 80. XX wieku. Dziś znajduje się tu kaplica zimowa.

Przed frontem świątyni można podziwiać figurę Chrystusa, która stoi na lastrykowym postumencie. Została wykonana w 1908 roku przez Franciszka Gontarskiego. Na cokole z piaskowca umieszczono napis: „Pójdźcie do mnie wszyscy Mat XI, 28”. Figura była pierwotnie ustawiona w ścianie Ewangelickiego Domu Miłosierdzia przy ul. Słowackiego 4a, a w 2010 roku przeszła proces renowacji.

Teren wokół kościoła otoczony jest kutym ogrodzeniem, które powstało na podmurowanej cegle w 1897 roku, z fundacji Ludwika i Adeli Bauerów. To miejsce, zgodnie z lokalną historią, jest nie tylko ważnym punktem religijnym, ale również cennym zabytkiem kultury i historii Włocławka.

Wnętrze

Wnętrze tej świątyni jest jednolite i spójne, odzwierciedlając styl neogotycki, który harmonijnie łączy się z architekturą budowli. Większość elementów wyposażenia, w tym ławki, jest oryginalna i datuje się na czas budowy kościoła. Jedynie dzwony oraz oświetlenie, w tym żyrandole, są nowszymi dodatkami.

Ołtarz, umiejscowiony w prezbiterium, jest szczególnie reprezentacyjnym elementem wnętrza. Na jego froncie wyrzeźbiono symbole Alfa i Omega, a także greckie litery CH i R. Na ołtarzu znajduje się obraz z 1889 roku, którego autorem jest Kazimierz Mirecki. Zgodnie z inskrypcją, obraz został namalowany na podstawie dzieła Delarocha i przedstawia modlitwę Jezusa Chrystusa w ogrodzie Getsemani.

Po lewej stronie ołtarza stoi ambona, udekorowana przy pomocy antypendium, które zmienia kolory w zależności od pory roku zgodnie z Kalendarzem Kościelnym. Całość sprawia wrażenie doskonale przemyślanej i zharmonizowanej.

Kościół jest również właścicielem 19-głosowych organów, które przybyły do Włocławka latem 1881 roku. Zakupiono je za 7000 marek, a ich transport kosztował dodatkowo 3500 rubli. Organy te uchodziły za jedne z najlepszych w regionie. Niestety, 20 stycznia 1945 roku, podczas ataku wojsk radzieckich, zostały poważnie uszkodzone. W chwili obecnej brakuje w nich około 800 piszczałek.

Zarówno ołtarz, jak i ambona oraz organy zostały wykonane przez renomowaną firmę „Schlag i Synowie” z Świdnicy. Chrzcielnica została stworzona z jednolitej bryły piaskowca, umieszczona na cementowym postumencie. Na jej zewnętrznej stronie wykuto inskrypcję w języku niemieckim: Lasset die Kindlein zu mir kommen und wehret ihnen nich Mark 10,14, co w tłumaczeniu oznacza: „Pozwólcie dzieciom przychodzić do mnie i nie zabraniajcie im”.

Oryginalne dzwony kościoła nie zachowały się do dzisiaj. Te, które obecnie się znajdują, zostały wykonane w 1928 roku przez przedsiębiorstwo K. Schwabe z Białej. Na każdym z trzech dzwonów można znaleźć inskrypcję: ’K. Schwabe – Biała 1928′. Dzwony ważą kolejno 400, 500 i 650 kg. Na najlżejszym dzwonie umieszczono inskrypcję: Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj, na średnim – Odpuść nam nasze winy, a na najcięższym: Święć się imię Twoje. Najlżejszy dzwon został zawieszony najwyżej, natomiast najcięższy – najniżej.

Wewnątrz kościoła znajduje się tablica pamiątkowa, która została poświęcona pamięci Adeli i Ludwiki Bauerów.

---

Oceń: Kościół ewangelicko-augsburski we Włocławku

---