Parafia Najświętszego Zbawiciela we Włocławku

---

Historia

Kaplica przy ul. Jagiellońskiej (1958–1988)

Powstanie parafii

Wyodrębnienie Parafii Najświętszego Zbawiciela we Włocławku stało się rzeczywistością dzięki potrzebom mieszkańców, którzy po wojnie licznie zasiedlali opuszczone domy należące niegdyś do Żydów i Niemców. Idea utworzenia parafii pojawiła się już przed II wojną światową, jednak dopiero po wojnie nabrała tempa. W 1953 roku Jadwiga Górnikiewicz zaoferowała działkę na Jagiellońskiej pod budowę kościoła, lecz stalinizm w kraju wstrzymał realizację sprawy.

Dopiero poprawa sytuacji politycznej pozwoliła na wznowienie działań na rzecz parafii. Ks. Władysław Szafrański postulował tworzenie nowych parafii, co spotkało się z poparciem władz kościelnych. Dzięki rozmowom ze Stanisławą Mühsam udało się podjąć kroki w celu pozyskania działki przy ul. Jagiellońskiej 5, choć ostatecznie plan budowy kościoła napotkał na odmowę władz ze względu na już istniejące kościoły w pobliżu.

Pomimo wielu trudności i listów od różnych instytucji kościelnych i cywilnych, przydzielono tereny na budowę tymczasowej kaplicy. Alei Chopina, 3 Maja, czy placu Wolności miały być włączone do parafii we Włocławku, lecz ostateczny dekret wyłączył je z granic nowo powstałej parafii. Choć biskup podjął decyzję w 1958 roku, napięcie pomiędzy proboszczami nie zgasło, dopiero w 1981 roku zatwierdzono obecne granice parafii.

Budowa kaplicy i starania o budowę kościoła parafialnego

W 1958 roku uzyskano pozwolenie na budowę tymczasowej kaplicy przy ul. Jagiellońskiej. Budynek z roku na rok przechodził adaptacje, by mógł służyć jako centrum dla tętniącej życiem parafii. Kaplica zyskała status kościoła parafialnego, dostosowując się do bieżących potrzeb użytkowników. W międzyczasie władze kościelne prowadziły negocjacje w sprawie lokalizacji budowy większego kościoła. Ciągłe odmowy ze strony władz cywilnych pozostawiły jedynie opcję dzierżawy prywatnych terenów, co z kolei przedłużało moment rozpoczęcia realizacji projektu.

Całe przedsięwzięcie było przeplatane zmianami planów i próbami wymiany działek przy ul. Bukowej i Topolowej, ale finalnie do skutku nie doszły te inicjatywy. Kuria diecezjalna nieustannie apelowała o zmiany, mimo że napotykała mur biurokratycznych ograniczeń.

Rozbudowa kaplica, próba uzyskania pomieszczeń na cele administracyjne

Nieudane próby rozbudowy kaplicy skłoniły parafię do poszukiwania alternatywnych lokalizacji pomieszczeń administracyjnych. Na początku lat 60. pozyskano tymczasowe lokale na potrzeby kancelarii i zajęć katechetycznych, które znajdowały się w budynku przy ul. Chmielnej 22. W wynajmowanym budynku mieszkał także wikariusz oraz pierwszy administrator parafii. Często zmieniano jego lokalizację z powodu braku plebanii.

Pojawiały się również problemy ze zdobywaniem środków finansowych na dalszą rozbudowę kaplicy, a władze cywilne były nieprzychylne w udzielaniu zgody na rozbudowę istniejącej kaplicy oraz w pozyskiwaniu nowych działek. Niemniej jednak kaplica została znacznie poszerzona, jednak nie zrealizowano pełnych planów rozbudowy z uwagi na ciągłe trudności instytucjonalne.

Dalsze próby uzyskania zgody na budowę świątyni, próba pozyskania pomieszczeń na sale katechetyczne

Podczas lat 70. rozwijały się intensywne starania o pozwolenie na budowę kościoła. Biskup Zaręba niejednokrotnie zwracał się o wsparcie zarówno do premiera Edwarda Gierka, jak i innych ważnych postaci, choć wszystkie te wysiłki wydawały się daremne. Również parafianie dołożyli swoje starania poprzez petycje, lecz bez żadnych pomyślnych rezultatów.

W połowie lat 70. rozpoczęto próby pozyskiwania pozwoleń na powiększenie istniejącej przestrzeni do nauki i zgromadzeń religijnych. Przeszkody ze strony władz jednak pozostały znaczące, a wszelkie podejmowane działania w celu rozszerzenia struktury kaplicy były nazywane samowolą budowlaną, co prowadziło do interwencji organów prawnych.

Próby uzyskania placu na budowę kościoła w okresie Karnawału Solidarności

Karnawał Solidarności stał się momentem dla nowego impulsu w walce o kościół. Zawiązały się nowe rozmowy z lokalnymi władzami. Kuria starała się o działki w pobliżu parku Łokietka, oferując możliwe wymiany terenowe. Zaproponowano zamianę, która choć spotkała się z oporem, finalnie umożliwiła budowę kościoła w obrębie parku Łokietka, który do dziś dumnie stoi jako siedziba nowej parafii.

Jednak czas upływał, a wymiar polityczny tego okresu sprawił, że kolejny impuls spotkał się z nowymi komplikacjami, mimo że oficjalna decyzja dotycząca nowej siedziby kościoła została podjęta pod koniec grudnia 1982 roku.

Ostatnie lata funkcjonowania kaplicy i jej dalsze losy

Nieco dekadenckie ostatnie lata kaplicy osłabły jeszcze bardziej wraz z zniszczeniem jej przez działania deweloperskie. Po przeniesieniu nabożeństw do nowo wybudowanego kościoła, stara kaplica uległa przemianie w składnicę trumien, a następnie została sprzedana.

W nowo wybudowanym miejscu, od lat 80., życie religijne przybrało nowe formy, a kaplica stała się odległym wspomnieniem, którego ślady przypomina pamiątkowa tablica odsłonięta na początku XXI wieku.

Życie parafii w kaplicy przy ul. Jagiellońskiej

Wczasie funkconowania kaplicy liczba wiernych rosła sukcesywnie do ponad 9 tysięcy, lecz malejąca przestrzeń wewnętrzna starała się sprostać rosnącej populacji parafian. Wydarzenia liturgiczne, w tym rekolekcje i misje, odgrywały centralną rolę w życiu wspólnoty. Co najmniej od czasów ks. Stefana Justa przywiązywano szczególną uwagę do wnętrza świątyni oraz do życia duchowego wiernych.

Pielgrzymki, formacja młodzieżowa, grupy modlitewne czy nauki katechetyczne rozwijały w sobie głęboką relację i przywiązanie parafian do wspólnej przestrzeni. W szczytowym okresie parafia przyciągnęła nawet około stu ministrantów, ukazując, jak istotne było tu życie społeczności chrześcijańskiej.

Wystrój i wyposażenie kaplicy przy ul. Jagiellońskiej

Kaplica przy ul. Jagiellońskiej charakteryzowała się prostotą, a także funkcjonalnością. Z racji ograniczonych wymiarów, każda jej część była dokładnie przemyślana. Ołtarz główny zdobił obraz Ukrzyżowanego Stefana Justa, a towarzyszyły mu pozostające w parafii wota maryjne i figury świętych. Wnętrze przystosowano do coraz liczniejszych nabożeństw, jednak działania musiały stawiać czoła ograniczonemu metrażowi. Proces nieustannego utrzymania estetyki wnętrza obejmował regularne malowanie ścian, wymianę sprzętów oraz pilną dbałość o zdobienia, by kontynuować swoją sakralną funkcję.

Kościół w Parku Łokietka (od 1988 roku)

Budowa kościoła i gmachu administracyjno-mieszkalnego

Uzyskanie pozwolenia na budowę nowego kościoła w Parku Łokietka w grudniu 1982 roku zakończyło dekady starań parafii. Już w styczniu 1983 roku inż. Ludwik Mackiewicz rozpoczął pracę nad projektem, który zaakceptowano w kwietniu tego samego roku. Potężny wysiłek mieszkańców w postaci imiennych darowizn, pomocy przy pracach budowlanych czy zbiórek na tace, pozwoliły na wmurowanie kamienia węgielnego, a także budowę nowoczesnej świątyni, która dziś stanowi chlubę miejsca.

Zaangażowanie parafian było kluczowe dla sukcesu budowy, która wymagała niespotykanego ducha wspólnotowego oraz przeznaczenia wszystkich możliwych środków na realizację tej inwestycji. Wspólnota parafialna współpracowała przy budowie na wielką skalę, wznoszenie świątyni było zadaniem, które połączyło wszystkich mieszkańców.

Wystrój i wyposażenie kościoła parafialnego

Architektura kościoła

Nowoczesny kościół reprezentuje jednocześnie tradycje i nowoczesne rozwiązania architektoniczne, będąc wzorem dla wielu innych miejsc kultu. Stylistyka obiektu przypomina otwierające się płaty kwiatu, zaś osiem smukłych sterczyn, z ich majestatyczną sylwetką, nadaje unikalny charakter budowli. Na szczycie umieszczono trzy dzwony dedykowane wielkim Polakom, które swoim dźwiękiem unosiły się nad okolicą, zbierając wiernych w jedno do wspólnej modlitwy.

Wnętrze kościoła

Wnętrze kościoła wyróżnia się wyjątkowym projektem ks. Tadeusza Furdyny, który stworzył przestrzeń godną nabożeństw w samym centrum Włocławka. Wysoka, półokrągła ściana ołtarzowa prezentuje tajemnicę Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa i stała się kluczowym elementem całej świątyni. Zastosowanie ceramiki i rzeźb, w połączeniu ze sobą, stworzyło wyjątkową atmosferę wewnętrzną, podkreślając obecność Chrystusa we wspólnocie wiernych.

Otoczenie kościoła

Plac okalający kościół tworzy atmosferę oprawy liturgicznej. Otoczony niedużym ogrodem oraz pełną przestrzenią parkingową, cały kompleks oferuje miejsca na spotkania parafian. Tamie we Włocławku przewodniczył doskonały klimat dla uczestników mszy, pielgrzymek czy rekolekcji, kontemplując w cieniu zieleni.

Pomnik Armii Krajowej

Umiejscowiony przy kościele, Pomnik Armii Krajowej oddaje hołd bohaterskim żołnierzom. Miejsce to, zlokalizowane na skraju Parku Łokietka, stanowi kluczowe dla historii wspólnoty symboliczne przypomnienie.

Życie parafii

Życie religijne

Od czasu ostatniego rozszerzenia granic parafii w 1990 roku, zjawisko spadku liczby parafian stało się bardzo widoczne. Przyczyną tego trendu jest nie tylko zmniejszająca się liczba ludności Włocławka, ale także odmienny model rodziny, który odbiega od tradycyjnego modelu wielodzietnego. Z danych z 2008 roku wynika, że dwie trzecie parafian stanowili emeryci i renciści.

Interesujące są również wyniki badań przeprowadzonych przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego. W 2014 roku tylko 19% wiernych regularnie uczestniczyło w niedzielnych mszach, co przedstawiało średnią dla całego Włocławka. Mimo to, wciąż rosła liczba osób przystępujących do Komunii Świętej, która z 57 procent w 2011 roku wzrosła do 72 procent. W 2017 roku osiągnęła wartość 68%, co nadal plasowało tę parafię w czołówce regionu.

W parafii działa Caritas im. ks. Jerzego Popiełuszki, który został zainaugurowany w 1992 roku dzięki ks. proboszczowi Zbigniewowi Szygendzie. Oferuje on wsparcie poprzez Ruch Światło-Życie oraz Szkolne Koła Caritas od 2001 roku.

W 2008 roku istniało przy parafii wiele grup modlitewnych: m.in. dziesięć kół Żywego Różańca, czciciele Miłosierdzia Bożego oraz Stowarzyszenie Matki Bożej Bolesnej – Patronki Dobrej Śmierci, które zostało powołane przez Danutę Teresę Tomicką. Przez pewien czas działała również grupa neokatechumenatu oraz modlitewna grupa „Wieczernik”, która zakończyła swoją działalność z powodu śmierci członków. W latach 90. miał tu miejsce dyskusyjny Klub Biblijny.

Nie można pominąć wpływu, jaki na społeczność parafialną miały działania ks. Szygendy. Działały tutaj Oaza Dzieci Bożych i Krąg Rodzin, a także działalność trzech grup: Koła Anonimowych Alkoholików, Świetlicy Środowiskowej oraz Duszpasterstwa Niepełnosprawnych.

Wielką tradycję pielgrzymkową28 kontynuują parafianie poprzez uczestnictwo w wielu wydarzeniach pielgrzymkowych, takich jak Pielgrzymka Włocławska na Jasną Górę oraz pielgrzymka do Skępego. Korzystają oni również z duchowych podróży, które prowadzą do różnych miejsc kultu, takich jak Lwów czy Wilno. W latach 88-2000 odbyły się w sumie trzy misje parafialne, które miały na celu przygotowanie parafian do ważnych wydarzeń religijnych.

Jako proboszcz, ks. Szygenda zwracał znaczną uwagę na utrzymywanie kontaktu z wiernymi, nawet tymi, którzy wyemigrowali za granicę.

Od 1989 roku, do dzisiaj istnieje Rada Parafialna, która, po zakończeniu budowy nowego kościoła, działa w celu wspierania lokalnych prac duszpasterskich. W bożonarodzeniową procesję Bożego Ciała parafia włącza się od 1990 roku, a od tego czasu corocznie posiada własny ołtarz, który zazwyczaj projektuje Antoni Bisaga.

Obecnie na terenie parafii działa dziewięć szkół, a do 2004 roku parafia miała nadzór nad nauczaniem religii w Zespole Szkół Technicznych.

Kościół charakteryzuje się wyjątkową służbą liturgiczną. W szczytowym okresie aktywności służyło tu około 50 ministrantów. Do najbardziej zasłużonych przy tej formacji należał wikariusz ks. Krzysztof Kacała. W skład służby liturgicznej wchodzą także schola dziewczęca oraz liczni świeccy lektorzy, w tym wyróżniający się radny Dariusz Jaworski.

Z parafii pochodzi wielu kapłanów, w tym Paweł Jabłoński oraz Łukasz Starczewski. W przeszłości z parafią była związana m.in. ksiądz Michał Laskowski, który jednak pochodził z parafii św. Jana Chrzciciela. Dzieje się również tak, że jeden z kapłanów porzucił stan kapłański, a z parafii wywodzi się również paulin o. Emanuel Matusiak oraz dwie siostry zakonne, w tym benedyktynka Irena (Kolumba) Sołtysińska.

W dniu 29 maja 2020 r. biskup Wiesław Mering ogłosił, że z dniem 1 lipca ks. Szygenda przechodzi na emeryturę. Jego następcą został ks. Sławomir Świerad Pettke, który był urzędnikiem zakonnym oraz proboszczem Parafii pw. Matki Bożej Fatimskiej we Włocławku.

Życie kulturalne

Parafia miała przyjemność współpracować z wieloma uznawanymi artystami, którzy prezentowali swoje dzieła w kościele. Rzeźby i obrazy takich twórców jak Stanisław Zagajewski, ks. Tadeusz Furdyna czy Jerzy Puciata stały się częścią parafialnej tradycji. W latach 1989-91 kościół stał się miejscem wystaw, które bogato zdobiły jego jeszcze nieozdobione wcześniej ściany.

Organizowane są również przedstawienia, wykłady oraz wystawy, które poruszają tematy historyczne i edukacyjne. To doskonałe uzupełnienie dla rekolekcji adwentowych i wielkopostnych oraz dla różnych uroczystości religijnych i patriotycznych. W gronie referentów często występują osobistości takie jak Teresa Kukołowicz i Grzegorz Górski, którzy wygłosili swoje wykłady w 1989 roku.

W 1989 roku też miała miejsce recytacja poezji, w której brali udział znani aktorzy tacy jak Maja Komorowska, a także aktorzy z Teatru im. Wilama Horzycy w Toruniu czy Michał Chorosiński.

Spośród lokalnych instytucji, najbliższą współprace przy niedzielnych oprawach liturgicznych nawiązała Szkoła Podstawowa nr 14. W przeszłości miało miejsce wyświetlanie filmów o tematyce religijnej w latach 1988-89, a także prowadzona była parafialna kronika przez ks. Feliksa Gruse w latach 1966-1988 i przez Annę oraz Gabrielę Sternowskie od 1988 roku.

Z okazji pięćdziesięciolecia parafii w 2008 roku, ks. Kazimierz Rulka współpracował z zespołem parafian przy wydaniu książki poświęconej historii Parafii Najświętszego Zbawiciela, która zawierała między innymi rozdziały dotyczące działalności charytatywnej i duszpasterstwa kapłańskiego. Książka została dedykowana wiernym skupionym wokół pierwotnej kaplicy przy ul. Jagiellońskiej. W jego przedmowie, ks. biskup Wiesław Mering zauważył znaczący wkład w organizację służby liturgicznej oraz działalność muzyczną w parafii.

W 2015 roku ks. Zbigniew Szygenda wydał zbiór kazań, który nosił tytuł Wiara rodzi się ze słuchania, a z okazji swoich 70. urodzin zapoczątkował dystrybucję tej publikacji. W 2018 roku ukazała się praca pt. O Panie, to Ty na mnie spojrzałeś: 50 lat służby kapłańskiej ks. Zbigniewa Szygendy, a w 2020 roku zebrano kazania z lat 1998-2020 w zbiorze To nie krzyż się chwieje, to świat się chwieje, co było podsumowaniem jego długoletniej działalności jako proboszcza.

1 lipca 2020 roku, na terenie kościoła nagrywano zdjęcia do filmu Gorzko, gorzko w reżyserii Tomasza Koneckiego, z udziałem Rafała Zawieruchy i Edyty Olszówki.

Muzyka w parafii

Zainteresowania proboszcza Zbigniewa Szygendy przyczyniły się do rozwoju kultury muzycznej w parafii, co uczyniło ją ważnym ośrodkiem kultury w Włocławku. Już od końca lat 80. organizowane były w kościele koncerty, szczególnie chóralne i orkiestrowe.

W 1989 roku miał miejsce przegląd zespołów młodzieżowych, a od następnego roku rozpoczęto cykliczną imprezę, która zyskała nazwę Diecezjalny Przegląd Chórów. Na przestrzeni lat zapraszano chóry, które ubogacały liturgię podczas ważnych świąt. Do grona wykonawców należeli m.in. Stefan Stuligrosz, Chór Uniwersytetu im. Kard. Stefana Wyszyńskiego oraz goście zagraniczni, tacy jak Chór Filharmonii z Mohylewa czy Zespół św. Ludwika z Moskwy.

W kościele występowały również chóry kościelne, w tym chóry bazyliki katedralnej we Włocławku oraz bazyliki archikatedralnej w Łodzi, a także chóry świeckie z całej Polski.

Od 1991 roku odbywają się coroczne Jesienne Koncerty Organowe, na których występują znani artyści, a w gronie gości znalazły się takie osobistości jak Wiktor Łyjak i Marian Sawa.

W 2000 roku w kościele organizowane są także Świąteczne Koncerty Charytatywne, które przyciągają znane postacie, takie jak Alicja Majewska czy Włodzimierz Korcz.

W kościele odbywają się także występy orkiestr, w tym Wojska Polskiego im. Stanisława Moniuszki oraz Filharmonii Koszalińskiej. Na potrzeby różnych występów, regularnie korzystano z instrumentów, w tym najpierw z instrumentów świeckich a później z 41-głosowych organów firmy Eminent.

Diecezjalne Studium Organistowskie

Historia Diecezjalnego Studium Organistowskiego sięga do 1980 roku, kiedy to ks. Zbigniew Sygenda zaproponował jego utworzenie. W 1989 roku przenieśli je do parafii Najświętszego Zbawiciela. Przez lata uczelnia ta zyskała liczne grono absolwentów, a do 2008 roku dyplomy uzyskało 187 osób.

Parafia garnizonowa i policji

W latach 1992-2002 kościół był siedzibą parafii garnizonowej, po tym jak duszpasterstwo wojskowe przejęli księża orioniści. Już w czasach PRL-u parafia sprawowała opiekę nad weteranami, a ks. Szygenda został mianowany kapitanem rezerwy.

Inauguracja duszpasterstwa wojskowego miała miejsce podczas mszy świątecznej w Boże Narodzenie 1992 roku, a po konsekracji świątyni jako parafii garnizonowej przez bp Sławoj Leszka Głódzia, msze były odprawiane dla wojska w każdą niedzielę oraz w święta.

Parafia Najświętszego Zbawiciela była miejscem spotkań dla różnych kombatantów. W 2010 roku ks. Szygenda zasadził w Parku im. Władysława Łokietka pierwsze dęby pamięci dla upamiętnienia weteranów.

Kres działania parafii garnizonowej położyło przeniesienie jednostki wojskowej do Chełmna, a po 2002 roku w uroczystościach uczestniczyli jedynie wojskowi z Wojskowej Komendy Uzupełnień.

Kaplica w Domu Pomocy Społecznej

W wyniku poszerzenia granic parafii w 1981 roku, na jej terytorium powstała kaplica pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy, gdzie odprawiane są msze niedzielne oraz świąteczne. Regularnie wspiera ją współpracujący kapłan.

W 1987 roku przeprowadzano gruntowny remont kaplicy, co zaowocowało nowymi stacjami drogi krzyżowej oraz kamiennym ołtarzem poświęconym w 2000 roku przez biskupa Stanisława Gębickiego.

Proboszczowie

W historii Parafii Najświętszego Zbawiciela we Włocławku, lista proboszczów odgrywa niezwykle istotną rolę, dokumentując zmiany na stanowiskach duchownych, które wpływały na życie wspólnoty.

• 1958–1959 – ks. Stanisław Anzorge (1909-1967),
• ks. Serafin Opałka – pełniący obowiązki administratora parafii w czerwcu 1959 roku, jednak nie uzyskał on formalnego zatwierdzenia od władz państwowych,
• 1959 – ks. Zdzisław Musialik,
• 1960 – ks. Tadeusz Szmidt,
• 1960–1966 – ks. Józef Prorok (1909-1987),
• 1966–1988 – ks. Feliks Gruse (1913-1989),
• 1988–2020 – ks. Zbigniew Szygenda (ur. 1945),
• od 2020 – ks. Sławomir Świerad Pettke.

Każdy z wymienionych duchownych wniósł coś unikalnego do życia religijnego parafii, a ich kadencje były okresem różnych wyzwań oraz sukcesów.

---

Oceń: Parafia Najświętszego Zbawiciela we Włocławku

---