Ruda (Włocławek)

---

Położenie

Ruda to część dzielnicy Południe, która znajduje się najbardziej wysunięta na północny zachód, co czyni ją jednym z kluczowych osiedli granicznych Włocławka. Ta strategiczna lokalizacja stawia osiedle w bezpośredniej bliskości do kilku innych włocławskich terenów.

Na północnym wschodzie osiedle styka się z osiedlami Rumunki Zarudzkie oraz Świech. W kierunkach północno-zachodnim i południowo-zachodnim sąsiaduje z Poraza i Przyruda. Południowy wschód to teren przynależący do Nadleśnictwa Włocławek.

Cała długość osiedla przebiega wzdłuż rzeki Zgłowiączka, gdzie znajdują się dwa mosty umożliwiające łatwy transport i przemieszczanie się między poszczególnymi częściami osiedla. Bezpośrednio w sąsiedztwie Rudej, w obrębie leśnictwa Brześć Kujawski, dostrzec można skarpę nad Zgłowiączką, co dodaje uroku tej malowniczej okolicy.

Historia

Początkowo Ruda była małą osadą związaną z młynarstwem. Młyn Rudny, inaczej nazywany po prostu Ruda lub Młynem Żelaznym, zyskał swoją nazwę dzięki okolicznej strudze, znanej jako woda żelazna, która transportowała wody z tutejszych łąk i błot do Wisły. Ta osada stanowiła jeden z najstarszych młynów na obszarze dzisiejszego Włocławka. Pierwsze wzmianki o nim datują się na 1339 rok, kiedy to biskup Maciej Gołańczewski przekazał dwa młyny na prawie dziedzicznym dwóm wójtom, którzy w owym czasie pełnili swoje funkcje we Włocławku.

Ci urzędnicy otrzymali zwolnienie z czynszu za prowadzenie młyna. Jednakże młyn, jak widomo, istniał już przed tym okresem, a biskup zaznaczył w przywileju, że wójtowie są zobowiązani do jego odbudowy na własny koszt. Przed tym wydarzeniem młyn był własnością kapituły katedralnej we Włocławku. W dniu 23 maja 1541 roku biskup Łukasz Górka przyznał nowy przywilej młynowi murarzowi Maciejowi Kokoszce, który osobiście naprawił młyn. Oprócz młyna, otrzymał również przyległe pola i łąki oraz prawo do łowienia ryb małą siecią w jeziorze Grzywno.

W zamian za te przywileje, Kokoszka był zobowiązany do bezpłatnego mielenia zboża na rzecz Zamku Biskupiego, a także dostarczania co roku 30 korcy żyta w dniu 11 listopada na wspomnienie Świętego Marcina. Biskup zastrzegł sobie prawo do możliwości odebrania młyna, pod warunkiem zwrotu kosztów, jakie poniósł na rzecz dzierżawcy.

Kolejny ważny przywilej wydany dla młyna pochodzi z 20 września 1553 roku, kiedy to biskup Jan Drohojowski przyznał młyn radnemu Marcinowi Pruszakowi w zamian za 40 grzywien polskich. Jako nowy dzierżawca, Pruszak zobowiązany był do przekazywania na rzecz zamku dwóch trzecich miar zboża oraz do mielenia dla włocławskich piekarzy i poddanych dóbr biskupich. W tym czasie biskup obiecał pokrywać 2/3 kosztów utrzymania i napraw młyna, a także zastrzegł sobie możliwość odebrania go Pruszakowi za sumę 50 grzywien.

Przywilej ten został potwierdzony przez biskupa Stanisława Karnkowskiego w dniu 5 marca 1573 roku dla Jakuba Pruszaka, spadkobiercy Marcina. Dodatkowo, suma wykupu została zwiększona o 170 florenów polskich. Młyn był następnie wymieniany w inwentarzach dóbr Włocławka w latach 1582, 1598 i 1604. Ostatnie inwentarze informują o rozległych gruntach i stawie z rybami, ale również zauważają, że budynki młyńskie uległy zniszczeniu i nie przynosiły dochodów, co było efektem zaniedbań ze strony młynarza.

Ruda przez długi czas była częścią parafii św. Jana Chrzciciela we Włocławku, aż do roku 1922, kiedy to osada weszła w granice nowo utworzonej parafii św. Stanisława. W aktach wizytacyjnych z 1594 roku zapisano, że kapelan Kaplicy Pięciu Ran Chrystusa, obecnie znanej jako Kaplica św. Zyty, miał prawo do darów z młyna Rudnego. Pamiętano o dobroczyńcach kaplicy, w tym o rodzinie Kokoszków, której przedstawiciel był wcześniej młynarzem.

Upadek młyna nastąpił na przełomie XVIII wieku. W chwili, gdy Ruda została włączona do granic Włocławka w 1927 roku, była już uznawana za wieś. Od początku XX wieku, na terenie osady zaczęły powstawać liczne ogrody działkowe, takie jak ROD: Ceramik, Ustronie, Pigwa, Moniuszko, Azoty II, Lisek, Ruda I oraz Ruda II.

---

Oceń: Ruda (Włocławek)

---