Kazimierz Tadeusz Szpotański, urodzony 16 grudnia 1887 roku we Włocławku, był wybitnym przedstawicielem polskiej inżynierii elektrycznej. Jego życie zakończyło się 10 lipca 1966 roku w Warszawie.
Znany jako pionier w dziedzinie przemysłu aparatów elektrycznych, Szpotański znacząco przyczynił się do rozwoju technologii oraz innowacji w Polsce. Jego osiągnięcia pozostają inspiracją dla przyszłych pokoleń inżynierów.
Życiorys
Kazimierz Szpotański był osobą, której życie obfitowało w osiągnięcia w dziedzinie elektryczności i inżynierii. Urodził się jako syn Kazimierza Romana i Jadwigi z Jezierskich. W 1905 roku ukończył szkołę średnią w Warszawie. Następnie swoje kroki skierował na studia elektrotechniczne, które rozpoczął w Wyższej Szkole Technicznej w Mittweidzie, trwające od 1905 do 1907 roku. Po dwóch latach kontynuował naukę w latach 1910–1911 na Wydziale Elektrycznym Politechniki w Charlottenburgu, gdzie uzyskał dyplom inżyniera elektryka.
Po zakończeniu studiów, Szpotański rozpoczął pracę w berlińskiej firmie AEG, gdzie przebywał w latach 1911–1913. Kolejno, swoje umiejętności i doświadczenie rozwijał w Rydze, gdzie stworzył dział budowy aparatów elektrycznych oraz w oddziale w Charkowie. W listopadzie 1918 roku, na terenie Warszawy, założył swoją własną firmę, Fabrykę Aparatów Elektrycznych K. Szpotański i Spółka, która początkowo koncentrowała się na produkcji włączników do światła. Warsztat, który początkowo zatrudniał zaledwie dwóch pracowników, szybko ewoluował po przeniesieniu na Kamionek, w obrębie obecnych ulic Kałuszyńskiej, Rybnej, Drewnickiej i Gocławskiej. Tak nastąpił dynamiczny wzrost, a przedsiębiorstwo stało się jednym z największych producentów aparatury elektrycznej w przedwojennej Polsce.
W 1919 roku był jednym z współzałożycieli Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Pełnił funkcję prezesa w latach 1938–1939 oraz 1939–1946. Na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 roku jego fabryka zdobyła Złoty Medal za jakość produkcji, zwłaszcza za liczników elektrycznych. W 1938 roku niektóre oddziały fabryki przeniesiono do Międzylesia, co było możliwe dzięki zamówieniom na potrzeby Centralnego Okręgu Przemysłowego. W szczytowym okresie przed wojną, fabryka zatrudniała około 1200 pracowników, w tym 100 inżynierów.
Podczas II wojny światowej fabryka liczników kontynuowała działalność, jednak 20 października 1944 roku dodatek firmę przejęto pod zarząd tymczasowy. Po zakończeniu wojny, Kazimierz Szpotański objął stanowisko dyrektora Państwowej Fabryki Aparatów Elektrycznych, która powstała na bazie jego byłego zakładu, a później przekształciła się w Zakłady Wytwórcze Aparatury Wysokiego Napięcia ZWAR w Warszawie i Międzylesiu. Ta fabryka zajmowała się głównie produkcją na rzecz ZSRR, aż po roku 1990 została sprzedana firmie ABB, przyjmując nazwę ABB ZWAR.
W obliczu presji ze strony władz komunistycznych Kazimierz Szpotański podjął decyzję o opuszczeniu założonego przez siebie, znacjonalizowanego zakładu. Obecnie na terenie fabryki w Kamionku mieści się Uniwersytet SWPS, a budynki w Międzylesiu przekształcono w galerię handlową Ferio Wawer. W życiu osobistym Kazimierz Szpotański był żonaty od 1920 roku z Marią z Miłkowskich, urzędniczką bankową. Para doczekała się córki Krystyny oraz syna Jacka.
Kazimierz Szpotański zmarł w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 53-6-8/9). Pośmiertnie, Stowarzyszenie Elektryków Polskich uhonorowało go tytułem członka honorowego SEP w 1969 roku.
Ordery i odznaczenia
Kazimierz Szpotański, w uznaniu jego zasług, został odznaczony wieloma prestiżowymi medalami oraz odznaczeniami. Poniżej przedstawiono jego wyróżnienia:
- krzyż oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 1959 roku,
- krzyż kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 11 listopada 1937 roku.
Upamiętnienie
– Ulica w Warszawie nosi imię Kazimierza Szpotańskiego, a jej lokalizacja znajduje się w dzielnicy Wawer, gdzie przekształcono fragment ulicy Patriotów od ul. Żegańskiej do ul. Lucerny.
– Napotykając na ulicy Szpotańskiego, w rejonie ul. Żegańskiej, można zobaczyć głaz, przy którym umieszczono tablicę pamiątkową, służącą jako hołd dla jego osiągnięć.
– W 1969 roku, na Zjeździe 50-lecia Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP), Kazimierz Szpotański został pośmiertnie uhonorowany najwyższą godnością, a jego żona Maria oraz syn Jacek odbierali tytuł Członka Honorowego SEP.
– Rok 1986 stał się ważnym punktem, ponieważ ustanowiono medal im. Kazimierza Szpotańskiego, doceniając jego wkład w dziedzinie elektryki.
– 17 sierpnia 2011 roku, z okazji odsłonięcia tablicy pamiątkowej, która wcześniej była umieszczona przed bramą Fabryki Aparatury Elektrycznej SA w Międzylesiu k. Warszawy, upamiętniono inż. Kazimierza Szpotańskiego przed salą „C” w Warszawskim Domu Technika.
– Zarząd Główny SEP podjął decyzję o ogłoszeniu roku 2014 Rokiem Kazimierza Szpotańskiego, co miało na celu zwrócenie uwagi na jego dziedzictwo i dokonania.
– W 2014 roku odsłonięto dodatkowe tablice poświęcone tej niezwykłej postaci, w tym na ścianie budynku ENEA w Szczecinie oraz w głównym budynku Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie, która znajduje się w terenach byłej fabryki Szpotańskiego na Kamionku.
Przypisy
- Tomasz Urzykowski. Genialny fabrykant z Kamionka. „Gazeta Stołeczna”, s. 16, 23.11.2018 r.
- Cmentarz Stare Powązki: SZPOTAŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 22.02.2020 r.]
- Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 297. ISBN 83-912463-4-5.
- M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi na polu pracy zawodowej”.
Pozostali ludzie w kategorii "Inżynieria i technologie":
Jan Nagórski | Bronisław Kolbe | Zygmunt Konarzewski (architekt) | Józef Kochanowicz | Jan Fijałkowski | Aleksander Białecki | Eugeniusz Raabe | Józef Vogtman | Cyprian Brudkowski | Stefan Koźmiński | Andrzej Gołoński | Bartosz CzarneckiOceń: Kazimierz Szpotański