Karol Szałwiński

---

Życiorys

Rodzina

Karol Szałwiński był najmłodszym potomkiem Wincentego Onufrego Szałwińskiego (1835-1883), urzędnika Biura Naczelnika Powiatu we Włocławku, oraz Tekli Marcjanny z Puchalskich (1842-1910). Wywodził się z szlacheckiej rodziny, której herb to Szaława. Jego przodkowie ze strony ojca byli z zawodu młynarzami. W przeszłości pracowali w młynie w Raciążku, gdzie później dzierżawili młyn wraz z pobliską osadą w Kuczku.

Na początku XIX wieku pradziadek Karola, Ignacy Szałwiński (ok. 1767-1831), uzyskał dzierżawę osady młyńskiej Świech we Włocławku. Jego żona, Katarzyna ze Świechowiczów (1774-1828), również mieć korzenie w rodzinie młynarzy, którzy zasiedlili te tereny już w XVI wieku, nadając osadzie jej nazwę. W północnej części XIX wieku ich syn, Jan Szałwiński (1794-1856), wykupił młyn z przylegającą ziemią. W 1876 roku synowie Jana, Teofil (1836-1910) i Wincenty, sprzedali cały majątek. Z kolei Tekla Puchalska pochodziła z rodziny zajmującej się rzeźnictwem.

Fotograf

Karol Szałwiński, ucząc się od Bolesława Sztejnera, w latach 1887–1890 prowadził warsztat fotograficzny w Brześciu Litewskim. W 1890 roku powrócił do rodzinnego Włocławka i otworzył swoją pracownię pod nazwą Zakład Fotografii Artystycznej K. Szałwiński przy ul. 3 Maja 15, wówczas znanej jako Szeroka i Nowa. Budynek, w którym otworzył warsztat, należał do Tomasza Szwankowskiego (1814-1894) i po jego śmierci przeszedł w ręce syna, Wiktoryna Szwankowskiego (1866-?). Pierwszy zakład fotograficzny w tym miejscu założył Andrzej Eichenwald (1833-1890) w połowie XIX wieku, jako pionier tej branży w Włocławku. Budował on także szklaną altanę na podwórzu przedstawionego obiektu, co pozwalało na wykonywanie zdjęć przy naturalnym świetle.

Po śmierci Eichenwalda warsztat przejął Wolf Majer Majorkiewicz (1828-1905). W 1890 roku atelier stało się własnością Marii z Rodziewiczów Dowmontt (1865-1953), która zakupiła je dla swojego męża, Piotra Dowmontta (1863-1910), fotografującego m.in. w Wiłkomierzu. Ponieważ jego przybycie do Włocławka się opóźniało, jego żona zgodziła się na zainstalowanie warsztatu Szałwińskiego przy ul. 3 Maja 15. W 1897 roku Karol Szałwiński zdecydował się wykupić pracownię od Marii Dowmontt za 5 tys. rubli, a umowa zakładała, że Piotr Dowmontt nie otworzy własnego zakładu w Włocławku. Szałwiński koncentrował się głównie na fotografii portretowej, a także zajmował się produkcją zdjęć na potrzeby pocztówek.

W środowisku Szałwińskiego działał również Władysław Dowmont (1879-1960), jego uczeń i pracownik, z którym łączyły go więzy rodzinne. Jego żona, Feliksa z Szumańskich Dowmont, była córką Marianny z Puchalskich Szumańskiej (1853-1894), przyrodniej siostry Tekli. Władysław był zatem i kuzynem Piotra Dowmontta. Po śmierci Karola w 1906 roku, Władysław zdecydował się na wykupienie pracowni na własność; mimo tego, że Piotr Dowmontt już prowadził swoje atelier przy ul. Brzeskiej, Władysław kontynuował działalność pod marką K. Szałwiński, podpisując fotografie inicjałami WD.

Śmierć

Tragiczne wydarzenia miały miejsce 13 sierpnia 1906 roku, kiedy Karol Szałwiński zginął w katastrofie na rzece Wiśle. Uroczystości pogrzebowe z pięcioma ofiarami katastrofy miały doniosły charakter. Ciała zmarłych wyprowadzono z przystani, która nie przetrwała do dzisiaj. Po tym z wielkim konduktem, liczącym setki osób, odprowadzono ciała na Cmentarz Komunalny, gdzie spoczęli w zbiorowej mogile przy głównej alei, w kwaterze 36/1/12. Zmarłym postawiono pomnik, o który dba Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie. W 1910 roku, obok ofiar katastrofy, pochowano Teklę Szałwińską, matkę Karola. W rejonie pomnika znajduje się również archaiczny grobowiec Kazimierza Łada, który przeniesiono tu z dawnych terenów cmentarza przy Zielonym Rynku. Poświęcono ofiarom tragicznego zdarzenia także żelazny krzyż w miejscu katastrofy, jednak nie przetrwał on do dzisiaj.

Spuścizna

W 1991 roku Maria Irena Filipiak (1913-2007), córka Władysława Dowmonta, zdecydowała się na sprzedaż części zabytkowego wyposażenia warsztatu swojego ojca, a także Karola Szałwińskiego. Wśród przedmiotów sprzedanych znajduje się wiele istotnych artefaktów, w tym aparaty fotograficzne, negatywy, parawany, prasę do fotografii, a także meble takie jak krzesła, taborety, fotele oraz matryca z napisem „K. Szałwiński”. Wyposażenie warsztatu oraz fotografie autorstwa Szałwińskiego i Dowmonta zostały zaprezentowane w Muzeum Historii Włocławka, gdzie dla tych cennych eksponatów stworzono osobną wystawę zatytułowaną „Zakład fotograficzny z XIX/XX w”.

Warto zaznaczyć, że cztery znane zdjęcia Szałwińskiego, w tym dwa portrety oraz dwa pejzaże, znajdują się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie. Kolejna praca – portret, jest częścią Kolekcji Sztuki XX i XXI wieku w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi. Co więcej, fotografie Szałwińskiego można również znaleźć w archiwach Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, a dokładniej zdjęcie krucyfiksu z Kościoła Wszystkich Świętych we Włocławku, które zostało wykonane przez Szałwińskiego.

Dodatkowo, fotografie zarówno Szałwińskiego, jak i Dowmonta są częścią zbiorów Danuty Anny Krełowskiej (ur. 1946), córki Marii Ireny Filipiak. Warto podkreślić, że ich twórczość została także opublikowana w ramach Biblioteki Kolekcji Prywatnych.

Szałwiński miał niezwykły wpływ na rozwój fotografii lokalnej, a jego prace zainspirowały historyka Andrzeja Winiarskiego do napisania książki zatytułowanej „Włocławek na starej fotografii”, która została wydana w 2008 roku. Dzięki takim dokonaniom, dziedzictwo Szałwińskiego zyskuje uznanie i pozostaje ważnym elementem kulturowym regionu.

---

Oceń: Karol Szałwiński

---