Aleksander Stpiczyński

---

Życiorys

Uczył się w Włocławku w szkole handlowej, a w 1917 roku zdobył świadectwo ukończenia szkoły średniej, którą była Polska Centralna Szkoła Komitetu Obywatelskiego w Mohylewie. Już w tym samym roku zaciągnął się do armii rosyjskiej, a na przełomie 1917 wstąpił do I Korpusu Polskiego. Jako żołnierz Wojska Polskiego brał czynny udział w wojnie polsko-ukraińskiej, szczególnie w zmaganiach o Lwów, oraz w wojnie polsko-bolszewickiej.

Po konflikcie zbrojnym kontynuował służbę wojskową jako dowódca plutonu, a później szwadronu 4 pułku Ułanów Zaniemeńskich, stacjonując w Podbrodziu oraz Wilnie. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu porucznika, przysługującego mu od 1 czerwca 1919, zajmując na liście 279. lokatę w korpusie oficerów jazdy. Następnie, po urlopie w wojsku, rozpoczął studia z zakresu architektury na Politechnice Warszawskiej, gdzie zdał egzamin półdyplomowy. 19 marca 1928 roku awansował na rotmistrza ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928, osiągając 8. lokatę w korpusie oficerów kawalerii.

Z początkiem 1934 roku przeszedł do Oddziału II Sztabu Generalnego, gdzie w miesiącach wrześniu i listopadzie uczestniczył w kursach radiowo-szyfrowych oraz informacyjnych. Jako agent „F-8” w Wydziale „Wschód” pracował w Polskim Konsulacie w Kijowie do 1936 roku, a w pierwszej połowie 1939 roku w Bratysławie. Od czerwca do sierpnia 1939 roku brał udział w kursie unifikacyjnym dla kapitanów w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Na przełomie sierpnia i września został wyznaczony na delegata Sztabu Głównego Wojska Polskiego przy planowanym Korpusie Czeskim w Polsce.

5 września 1939 roku ewakuował się z Oddziałem II, a 22 stycznia 1940 roku w Paryżu dołączył do Polskich Sił Zbrojnych pod francuskim dowództwem. Od 19 kwietnia 1940 roku przydzielony był do Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej w Angers, a 21 kwietnia złożył przysięgę na rotę ZWZ (ZWZ-AK). Został wyznaczony na emisariusza Naczelnego Wodza, generała Władysława Sikorskiego, do Komendy Głównej ZWZ.

Jako oficer Wydziału Wywiadu Ofensywnego Oddziału II KG ZWZ, nie tylko organizował, ale także kierował siecią wywiadowczą „Wschód”, a później referatem wschodnim WW-72, zwanym „Pralnia”, obejmującym Litwę, Wileńszczyznę, Łotwę i Białoruś. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej zajął się organizowaniem i kierowaniem ośrodkiem wywiadowczym w Wilnie, aż do kwietnia 1942 roku. Od końca 1942 został przydzielony do jednostki przerzutowo-wywiadowczej Oddziału II KG AK o kryptonimie „666”, dowodzonej przez Kazimierza Leskiego. Współdziałał z Działem łączności Zagranicznej Oddziału „B” AK, organizując trasy przerzutowe dla kurierów przez Niemcy, Francję i Hiszpanię.

26 grudnia 1942 roku wysłany został jako kurier generała Stefana Roweckiego z Warszawy do Londynu. Udał się tam pod przykrywką pułkownika barona Arnolda von Lücknera, rzekomego potomka marszałka Francji Mikołaja Lücknera, który został stracony w 1794 roku. Na granicy niemiecko-francuskiej w Elfrigen, z powodu braku przepustki granicznej, został skierowany do komendy okręgu wojskowego w Strasburgu, gdzie został przyjęty przez feldmarszałka Rzeszy Wilhelma von Lista, który umożliwił mu dojazd na dworzec kolejowy.

W lutym 1943 roku ponownie wyruszył w kierunku granicy francusko-hiszpańskiej jako Andre Luckner, korzystając z pomocy francuskiego ruchu oporu, gdzie ukrywał się w tendrze lokomotywy pociągu premiera Vichy, Pierre’a Lavala. W nocy 6 lutego 1943 roku, w miejscowości Amelie des Bains, został aresztowany i osadzony w cytadeli Perpignan. Po kilku nieudanych próbach ucieczki, 26 kwietnia 1943 roku trafił do obozu koncentracyjnego KL Compiegne. W trakcie transportu, wykorzystując wyciętą dziurę w podłodze wagonu, zdołał uciec, ale doznał poważnego urazu kolana i został aresztowany, następnie osadzony w szpitalu więziennym w Metz, gdzie 11 maja 1943 roku przeszedł operację. 22 lipca uciekł ze szpitala, wykorzystując improwizowany sposób, wykręcając śruby i schodząc z trzeciego piętra na linie z prześcieradeł.

Po nawiązaniu kontaktu z lokalnym ruchem oporu, 17 października 1943 roku przekroczył granicę niemiecko-francuską. Z konspiracyjnego lądowiska koło Tours wyruszył do Londynu angielskim samolotem, a tam znów poddany był operacji kolana. 24 stycznia 1944 roku odznaczony został Orderem Virtuti Militari przez Naczelnego Wodza, generała Kazimierza Sosnkowskiego.

Powrócił do służby w okupowanej Polsce, gdzie przeszedł kurs spadochronowy. Zrzutowany jako cichociemny, 21/22 września 1944 roku, w ramach operacji lotniczej „Przemek 1”, z samolotu Liberator KG-834 „U” (1586 Eskadra PAF) rozpoczął misję ze startu z Campo Casale koło Brindisi. Został zrzucony w okolicach miejscowości Czaryż, 6 kilometrów od Secemina. Wraz z nim skoczyli cichociemni: ppor. Marian Leśkiewicz, płk Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski, ppor. Zenon Sikorski, por. Tadeusz Sokół oraz plt. Kazimierz Śliwa. W skoku przerzucono również znaczne sumy pieniędzy na potrzeby Armii Krajowej: 303 tys. dolarów w banknotach, 3,6 tys. dolarów w złocie oraz 3 miliony złotych. Zrzut obejmował także dwanaście zasobników oraz dwie paczki, a cały transport przyjął oddział 1 batalionu 3 Pułku Piechoty Legionów AK, dowodzony przez kpt. Jerzego Niemcewicza ps. Kłos. Po wykonaniu skoku pozostawał w dyspozycji szefa Oddziału II KG AK i uczestniczył w walkach na Kielecczyźnie.

23 grudnia 1944 roku został aresztowany przez Niemców w Krakowie i osadzony w więzieniu Montelupich, gdzie był przesłuchiwany i torturowany przez gestapo oraz abwehrę. 16 stycznia 1945 roku został wywieziony do obozu koncentracyjnego Groß-Rosen, a później trafił do Mittelbau-Dora, Sachsenhausen i Mauthausen-Gusen, skąd 5 maja 1945 roku został uwolniony przez amerykańskie oddziały 11 Dywizji Pancernej.

Po wojnie, od 4 sierpnia 1945 roku przebywał w Wielkiej Brytanii, a od 14 września został przydzielony do Centrum Wyszkolenia Piechoty Polskich Sił Zbrojnych. Między październikiem 1946 a październikiem 1948 roku służył w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Publikował liczne artykuły w takich czasopismach jak „Orzeł Biały”, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” oraz „Dziennik Polski” w Detroit, USA.

Od stycznia 1949 do września 1974 roku mieszkał w Ekwadorze z żoną i synem, gdzie posiadał plantację, a następnie prowadził bar „Cafe Central” oraz garbarnię skór w Quito. W 1969 roku objął zarząd Kolegium Salezjanów w San Cristobal. W 1972 roku doznał udaru mózgu, co spowodowało częściowy paraliż. 24 września 1974 roku razem z rodziną powrócił na stałe do Polski, zamieszkując w Warszawie. Napisał książkę o swoich przeżyciach pt. „Wbrew wyrokowi losu”, która ukazała się w wersjach z 1981 oraz 1988 roku, obie wydane przez PAX.

Jego żoną była Anna z domu Mirecka (1901-1981), która również brała udział w powstaniu warszawskim. Oboje znaleźli spoczynek na cmentarzu na Powązkach w Warszawie (kw. B rz. 6 gr. 13).

---

Oceń: Aleksander Stpiczyński

---