Zygmunt Lercel

Wojsko i służby mundurowe

Zygmunt Lercel, znany również pod pseudonimami „Siwiński” oraz „Z-24”, był postacią znaczącą w historii Polski. Urodził się 2 maja 1921 roku w Włocławku, a swoje życie zakończył tragicznie 1 czerwca 1950 roku w Warszawie.

W czasie swojej kariery wojskowej zdobył stopień podporucznika Wojska Polskiego. Był także agentem Głównego Zarządu Informacji, co świadczy o jego aktywnej roli w kręgach wywiadu.

Życiorys

Zygmunt Lercel przyszedł na świat 2 maja 1921 roku w Włocławku, jako syn Mieczysława Lercela, legionisty II Brygady (1894–1944), oraz Genowefy z Siwińskich (1901–1954). Miał troje rodzeństwa: starszego brata Henryka Marcina (1925–1997), siostrę Marię Antoninę (ur. 1927) oraz brata Antoniego Filipa (ur. 1930).

Przed wybuchem II wojny światowej Zygmunt Lercel ukończył gimnazjum salezjańskie w Aleksandrowie Kujawskim. W tym czasie był aktywnym członkiem organizacji „Sokół”. W trakcie kampanii wrześniowej zaciągnął się jako ochotnik do 14 pułku piechoty i 3 września, w roli wartownika, udaremnił atak niemieckich sabotażystów na koszary znajdujące się we Włocławku, co zostało uhonorowane odznaczeniem. Po pewnym czasie został wzięty do niewoli, lecz szybko udało mu się wydostać.

Zgodnie z jego relacjami, w okresie okupacji prowadził warszawski sklep spożywczy. Od 1941 roku był także członkiem Związku Walki Zbrojnej, a od 1943 roku aktywnie działającym w strukturze Armii Krajowej. 8 września 1941 roku ożenił się z Sabiną Rybińską.

Jak tylko nastał lipiec 1944 roku, udał się do Krakowa, a pod koniec sierpnia powrócił na Mazowsze. W Pruszkowie zgłosił się do niemieckiej policji kryminalnej, która wówczas była częścią Gestapo. Jako członek Kripo zaangażował się w działalności mającej na celu wyłapanie ukrywających się Żydów oraz brał udział w przeprowadzaniu egzekucji. Po wojnie twierdził, że jego przydział do niemieckiej policji wynikał z wytycznych przełożonych z Armii Krajowej, którzy pragnęli wykorzystać go jako źródło informacji o niemieckich jednostkach, jednak brakowało na to dowodów. Gdy w końcu odnalazł swoją rodzinę, która zaginęła podczas powstania warszawskiego, zdecydował się na dezercję z Kripo i osiedlił się w Łodzi.

Przed nadejściem Armii Czerwonej, w 1945 roku, Lercel udał się do Włoch. Tam wstąpił do 2 Korpusu Polskiego, gdzie jako podporucznik służył w 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Podobno przeszedł kurs dla oficerów informacji i propagandy, a także podjął współpracę z brytyjskim wywiadem. Mimo swoich starań, by ściągnąć żonę do Włoch, niestety okazało się to niemożliwe. W związku z tym Lercel nawiązał współpracę z Misją Wojskową rządu lubelskiego, co szybko zostało wykryte przez kontrwywiad 2 Korpusu Polskiego. Po dekonspiracji powrócił do Polski, gdzie stał się tajnym współpracownikiem Głównego Zarządu Informacji, przyjmując pseudonim „Siwiński” po matce. Razem z żoną otrzymali dokumenty legalizacyjne, on jako kapitan, a Sabina Lercel jako żona oficera.

30 grudnia 1946 roku ppor. Zygmunt Lercel został odznaczony Krzyżem Walecznych „za wybitne zasługi w dziele zorganizowania Odrodzonego Wojska Polskiego i bohaterskie czyny w walce niemieckim najeźdźcą”. W połowie tego samego roku został przydzielony do rozpracowania pomorskich oddziałów partyzanckich dowodzonych przez majora Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”. Przedstawiając się jako oficer 2 Korpusu Polskiego, zaczął zdobywać zaufanie lokalnych struktur. W wyniku akcji „Lasy”, rozpoczętej 9 sierpnia 1946 roku, Lercel zdołał wciągnąć wielu dowódców na spotkania, podczas których byli oni aresztowani lub zabijani, ukrywając przed partyzantami ich zniknięcie.

W uznaniu sukcesów podczas operacji „Lasy” Lercel został nagrodzony kwotą 25 000 zł oraz przydziałem deficytowych towarów. Jego dalsze działania na Lubelszczyźnie oraz w Małopolsce nie przyniosły jednak oczekiwanych rezultatów, a frustracja skłoniła go do fałszowania raportów. Jego nieodpowiedzialne działania wzbudziły obawy przełożonych, co doprowadziło do zatrzymania Zygmunta Lercela 10 września 1948 roku. Ostatecznie 26 stycznia 1950 roku przedstawiono mu akt oskarżenia.

Oskarżony o współpracę z niemieckimi władzami bezpieczeństwa, Lercel w swoim zarzucie miał na koncie aresztowania osób poszukiwanych przez władze oraz nielegalne posiadanie broni. 15 marca 1950 roku otrzymał karę śmierci oraz przepadek całego mienia na rzecz Skarbu Państwa. Nie pomogła mu rewizja wyroku, a 25 maja 1950 roku Prezydent RP Bolesław Bierut nie zdecydował się na zastosowanie prawa łaski. 30 maja 1950 roku Zygmunt Lercel trafił do więzienia mokotowskiego, a tam, 1 czerwca 1950 roku o godzinie 20.30, został rozstrzelany. Jego ciało spoczęło w kwaterze na Łączce, miejscu spoczynku wielu straconych żołnierzy Armii Krajowej.

Przypisy

  1. Jerzy Bednarek, Zygmunt Lercel..., s. 489.
  2. J. Bednarek, Zygmunt Lercel..., op. cit., s. 496.
  3. M.P. z 1947 r. nr 32, poz. 284.
  4. J. Bednarek, Zygmunt Lercel..., op. cit., s. 494.
  5. a b J. Bednarek, Zygmunt Lercel..., op. cit., s. 495.
  6. M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94.

Oceń: Zygmunt Lercel

★★★★★
Średnia ocena:4.69 Liczba ocen:23